ဘဝေကာန္ငၛာ္မန္ကုႝ အေခါင္အရာေကာန္ငၛာ္ဂၜးကဝ္

ပႜဲဂၜးကဝ္ပ႙ုဏံ ဇဿာပ္ပ္သတ္မှဳံကုႝ လမ်ဳီႏြံပဿိက္မံင္ကုႝ အေခါင္ဗၜးၐး သုီဖအုိတ္ေရာင္။ သြက္ဂြံဒုင္စသုိင္ ႐ွ္ သာဗၜးၐးဂွ္ ႐ုန္ ဂစာန္သၜးတိတ္ကၜဳင္ ႏူဂဝ္ဂှဵအုိတ္ရ။ ဇဿာပ္မှိဟ္၊ ဇဿာပ္ဂကူဂွ္ ဂြံ အေခါင္သၜးတိတ္ ႏူဂဝ္ဂှဵ ပႜဲကဿိန္ဍဳင္ဇကု ဗြဲမဗၜးၐးအုိတ္ရ။ ကေရာံဂွ္ မှိဟ္ျဇဟတ္ေဇှာ္တံ ဍဳႝဍဳိက္ေကတ္မာန္ လၱဴမှိဟ္ ျဇဟတ္ ေဍာတ္တ္ တံဂွ္တုဲ ႐ွ္သာဗၜးၐးဂွ္ မှိဟ္ျဇဟတ္ ေဍာတ္တ္၊ ဂကူေဍာတ္တ္တံ ဟြံကလိဂြံ အေခါင္ရ။ အခိင္တၛဲဏံ သၛီရံင္အာ ဘဝေကာန္ငၛာ္ သဿတ္မန္ ပ႙ုတံမၢး ႏူစၐံင္တိတ္ ႏူဂဝ္ဂှဵမိယာဲ ဇကုဂွ္ ၐံင္သၜး တိတ္ကၜဳင္ ဗြဲမဗၜးၐးတုပ္ကုီ ေလဝ္ ဟုိတ္ႏူဍဳင္မိမတိဍာ္ဇကု ဂကူညးတှဟ္ (တၜအဝႝု တံ) ပုိင္ၿပ႘လဝ္တုဲ စပ္ကုႝ အေခါင္ အရာမှိဟ္ဂမၜဳိင္ဂွ္ ဟြံကလိဂြံအုိတ္ရ။ မုဟုိတ္ေရာ ယဝ္ပ႙ုသၸသု ေတသနမၢး (၁) ဟုိတ္ႏူ ဂကူ ေဇှာ္ (မဟာဗဿာ) တံ သုင္ေစာဲျဇဟတ္တုဲ လုပ္ဗတုိက္ေကတ္ ေထာံ ဍဳင္မန္ေႀတံ (ဍဳင္သဓုီ၊ ဍဳင္ဟံ သာပတ႘) ဂွ္တုဲ ႏူသှာံ (၁၁၁၉) ဂွ္ ဂကူမန္၊ ဇုဇဗဵလ၊ မိေဇှာ္၊ အပါ ေဇှာ္၊ အမူဣစ႘၊ ေကာ၊ ဢဲ၊ ေဒံ အုိတ္ သုီတံဂွ္ စႏူအခိင္ဝြံတုဲ ဟြံဂြံဒုင္စ ႐ွ္သာဗၜးၐးရ။ ၐုိန္ဂွ္ေလဝ္ ညးတံ ညံင္ဂြံ ကေလင္ဂြံ အေခါင္ ဗၜးၐးဇကု ပၜန္ဂွ္ ကေလင္ဂၜာဲနဲကဲ နာနာ္သာ္တုဲ လုပ္ကၜဳင္ေပဲါ ဗတုိက္ ကုဂကူျဇဟတ္ေဇှာ္ (မဟာဗဿာ) တံ စုႝကုႝ လဿဳဟ္ရ။

ေကာန္ငၛာ္မန္အုိတ္သုီ ကၜဳင္ႏူကုႝမိမေနာ္နာဲ ႏူဘဝဍိက္၊ ဗၜးၐးဂကူကဿိန္ဍဳင္မန္ ဟြံမြဲအုိတ္ရ။ ဘဝ ေဍံတံ ေဆာံေလင္ကၜဳင္ အ ေခါင္အရာတံ ဟြံဍဳိက္ေပင္ကၜဳင္တုဲ ဘဝေဍံတံ မုတ္မတ္ေဍာတ္ စုိတ္ ဓါတ္ေစွ္ကၜဳင္ တုဲ သြက္ဘဝေဍံတံ အနာဂတ္ဏံ ဗုီလုႝဒွ္ကၜဳင္မာန္ဂွ္ေလဝ္ ေဍံတံ ဟြံမိက္ဂၜဳိက္ဂၜာဲ ကတ္လၛတ္ရ။ အခိင္ တၛဲဏံ ယဝ္ခါရ ဂကူမန္ပ႙ု ဂၜဳိက္ဂၜာဲလၛတ္ေကတ္ ပေရင္ေဆာတ္ေယာင္ ယုက္ ေဒက္ကၜဳင္လဝ္ လၱဴ ေကာန္ငၛာ္မန္ပ႙ုမၢး ညာတ္ကၜးကၜဳင္ ပေရင္ကိစၥနာနာသာ္တံ အုိတ္ေရာင္။ ကိစၥ ခုိဟ္ကုႝပေရံ ပ႙ုလၛတ္ကၜဳင္ ပေရင္ေကာန္ငၛာ္မန္ တံ ေယာင္၊ ေဆာံေလင္ကၜဳင္လဝ္ဂွ္တုဲ ပေရင္ ေကာန္ငၛာ္မန္ကုီ၊ ပေရင္ ဂကူမန္ကုီ အဌါန္ဂတေတံ မုဒးေကၜာန္ကုႝ ကေမၜာန္ဂကူမန္ဂမၜဳိင္ဂွ္ ညာတ္ကၜးအာမာန္ေရာင္။ မှိဟ္မြဲမြဲ ၐုိန္ရ ဂြံအ ေခါင္ဗၜးၐး သၜးတိတ္ ႏူဂဝ္ဂှဵ ဗြဲမဗၜးၐးကုီေလဝ္ ဗၜးၐး ဂကူ ဟြံဂြံမၢး မုဟြံေတဿင္ရ။ ဟုိတ္ဒွ္သာ္ ဂွ္ရ ဂကူမြဲမြဲ အေခါင္ဗၜးၐးဂကူ ဒးႏြံေရာင္။

အေခါင္ဗၜးၐးဂကူဟုီဂွ္ အေရဝ္၊ လိက္ပတ္၊ ေယန္သှာင္အခုိက္ကှာ ေကာန္ဂကူဇကု ဗုီႏြံပဿိက္ဂွ္ ဟုီဂး ခ်ဳဆာဲ၊ ဗြိဳက္လတက္က်ဳိင္က်ဝ္ ဗၜးဗၜးၐးၐးမာန္တုဲ သြက္ဂကူဇကု ပေရင္ပညာ၊ ပေရင္ပုိန္ျဒပ္ ဂြံေဇှာ္ ေမာဝ္တဵတက္ ေဖာအ္ေျဗဝ္ကၜဳင္ဂွ္ ေလဝ္ ဒးဂြံေကၜာန္ဗၜးၐးကုီေရာင္။ ၐုိန္ရကလိဂြံလဝ္ အေခါင္သၜးတိတ္ ႏူဂဝ္ဂှဵဗၜးၐး၊ ကလိဂြံဗၜးၐးဇကုကုီေလဝ္ ဗၜးၐးကဿိန္ဍဳင္ဟြံဂြံမၢး သြက္ဂြံျပဳေျပင္ဖန္က္ ဓဇက္ေကတ္ အဝုႝ ဂကူဇကုေပင္င္ဂွ္ ဟြံဂြံရ။ ကဿိန္ဍဳင္ ဇကု၊ ဂကူဇကု၊ အေရဝ္၊ လိက္ပတ္၊ ေယန္ သှာင္ဇကု၊ ကႜဳိပ္သၠဳိပ္ ဂကူ ဇကုပုိင္ၿပ႘အုပ္ဓုပ္လဝ္ ေသှာဝ္ဍဳင္ဇကု ကလိဂြံေပင္င္မွ ဂကူဇကု ပၠပ္ မာန္၊ လၛာမာန္ေရာင္။

ကဆံင္ (၃) သာ္ (၁) ဗၜးၐးႏူဂဝ္ဂှဵ (၂) ဗၜးၐးႏူဂကူ ေကုာံ (၃) ဗၜးၐးဍဳင္ အေခါင္ပိကဆံင္ဏံ ဟြံဍဳိက္ေပင္ တုဲ ဂကူပ႙ုတၛဲဏံ ဟြံဗၜးၐးဏီရ။ အခိင္တၛဲဏံ ေကာန္ငၛာ္မန္ပ႙ု မိမ မန္ပ႙ုတံ ၐုိန္ရမံင္တန္တဵေဖ်ံကၜဳင္လဝ္ သၨဳိင္ ပႜဲတိဍာ္ဇကုအရင္ကုီေလဝ္ ဂကူ ေဇှာ္ (မဟာဗဿာ) တံ အုပ္ဓုပ္ပုိင္ၿပ႘လဝ္ ကဿိန္ဍဳင္တုဲ ဒးမံင္သဿဝ္တဲ ဂကူညးတှဟ္ ဒွ္ဒဿံင္ဘဝဍိက္ဖုိဟ္ရ။ ဗြဲစဿတ္ဗၜးၐး ကဿိန္ဍဳင္မန္ ဟြံမြဲမၢး ဂကူမန္ေလဝ္ ဟြံဗၜးၐး၊ ဂကူမန္ဟြံ ဗၜးၐးမၢး ေကာန္ငၛာ္မန္တံေလဝ္ ဟြံဗၜးၐး တိတ္ႏူဘဝဍိက္ရ။ ဟုိတ္ဒွ္သာ္ဂွ္ရ ဘဝေကာန္ငၛာ္မန္တံ အ ဌာန္ဂတ ညံင္ဟြံဂြံဆက္အာလမ်ဳီ ဘဝဍိက္ကုီ၊ ဂြံတိတ္အာႏူဘဝဍိက္၊ ဂြံဒွ္ဘဝတၜမာန္ဂွ္ ဇဿာပ္ဂကူမန္ ၾသဝ္ကုႝဂြံည႘သာသဿဟ္သဿန္ အုိတ္ညိ။ ဂကူမန္အုိတ္သုီ ဒက္မိပ္ဆာန္တုဲ ေကၜာန္အာကေမၜာန္မန္အုိတ္ ညိ။ သၨဳိင္ကေမၜာန္ မန္အုိတ္သုီဂွ္ စႏူကုႝကေမၜာန္ဒတုဲဖုႝ သြက္ေဖာအ္ေျဗဝ္ ေကာန္ငၛာ္မန္တံရ ဟြံေသင္ ဟာ။ မုဟုိတ္ ေရာ အနာဂတ္ေတံ ေကာန္ ငၛာ္မန္တံေဟင္ မဒွ္ကၜဳင္ ကႜဳိပ္သၠဳိပ္သဿတ္၊ ကႜဳိပ္သၠဳိပ္သဿတ္ တံေဟင္ မဒွ္ကၜဳင္ မိမယာဲတ၊ မိမယာဲတတံေဟင္ မဒွ္ကၜဳင္ကႜဳိပ္သၠဳိပ္ ကဿိန္ဍဳင္မန္ အုိတ္ေရာင္။ ဒွ္သာ္ ဂွ္မၢး ေကာန္ငၛာ္မန္ပ႙ု သာ္လုႝတတ္ကၜဳင္လဝ္ ဘဝ ေဍံတံေရာမၢး ညးဗွ္လိက္တံဂမၜဳိင္ ၾသဝ္သၸဂုဏ္ေဇှာ္တုဲ ဆက္ဗွ္အာ ဂတေတံညိ။

(၁) ဘဝေကာန္ငၛာ္မန္ (ေဒသပယ်ဳႝ)

ေကာန္ငၛာ္မန္ မှဳံတန္တဵဒဿံင္ ပႜဲေဒသပယ်ဳႝ (ဍဳင္ဗဿာ-ေသံ) ဝြံ ဗြဲမဂၜဳိင္ ဘဝေဍံတံ ဒးတတ္ေကၜာံ အၾကာေပဲါ ဗတုိက္ပှာန္ မန္ကုႝ ဗဿာ၊ ဗဿာကုႝကေရင္၊ ကေရင္ကုႝမန္အုိတ္ရ။ ကာလဂွ္ အၾကာမန္ကုႝ မန္ ဒွ္ေပဲါဗတိုက္ ညးသၠအ္တုဲ လၸၚလုႝဂြံၿဂိပ္ဒဵဂွ္ ဂၜံင္ေကၜံလၱဴဍာန္ ဒွ္ကၜဳင္ ေလဝ္ ဂၜဳိင္င္ကၜဳင္ကုႝဝါေရာင္။ ဗြဲေတဿင္ ေကာန္ငၛာ္မန္ မှဳံပႜဲေဒသပယ်ဳႝ (က်ာ္ပိ) ပႜဲသှာံ (၁၉၉၀ - ၂၀၁၀) တံဂွ္ မဒွ္ဒဿံင္ အခိင္ပှာန္ ဗဿာတံ လုပ္သီဗတုိက္ ဗဟုႝ မန္၊ ဗဟုႝကေရင္ ေကုာံ ဗဟုႝေကာန္ဍဳင္အရင္တံ ဂမၜဳိင္တုဲ ရမ်ာင္လြဟ္ မာန္ေဇှာ္၊ လြဟ္ေဍာတ္ဂွ္ဇဿာပ္တၛဲ ဂြံမိင္ေကတ္ ဒဿံင္ ပႜဲကေတာဝ္ေဍံတံရ။ ဒွ္ယဲေဖက္လကုိတ္၊ ဒွ္ ယဲၿဂိဳဟ္ခ်႘၊ ဒွ္ယဲ ေဖက္ခ်ဳိတ္ဂွ္ ဟြံဂံင္ကေရာတ္ရ။

ဒးၿဂိပ္ဒဵဒဿံင္ပှာန္အၾကာလြဟ္၊ အၾကာျဇဟ္၊ အၾကာၿဂိဳပ္ ေဇှာ္တုဲ ဒးတိက္ကၜဳင္ ပႜဲအၾကာၿဗဲေလဝ္ ဟြံဂံင္ ျဗဳရမၽွာင္ရ။ သြက္ဂြံ စသုင္ဂွ္ေလဝ္ ဒးဗေပင္ကၜဳင္လဝ္ဗုင္ဂှဵ မပၱံတှးကေစပ္ဒုႝ၊ ႀကဵဝါ၊ ၐင္၊ ၐုက္ ေသှဝ္ ေကဝ္မတိတ္ကၜဳင္ ႏူၿဂိဳပ္ရ။ ဘဝေကာန္ငၛာ္မန္ ပ႙ုဒးၿဂိပ္ဒဵ ကၜဳင္ ဗုီဏံရ ဟြံေသင္ဟာ။ တန္တဵကႝုအကာဲ အရာ ခုိဟ္ပေရံတဲု ေလဝ္ ဒးျပံင္ပဆဲုဒဿံင္ဒှာဲ ဂၜဳိင္ကုႝဝါရ။ လက္ႀကဵဏံ ဂေကာံ NGO တံ ေကာ္ေထာံ ညးတံဂွ္ မှိဟ္ဒှာဲဝဲါလုီ (IDPs) အုိတ္ရ။ ေကာန္ငၛာ္ဗြဲမဂၜဳိင္ အဝဲ (၁၆) သှာံ တံဂွ္ မိမေဍံတံ ဒးၿပံင္အာ ၿပံင္ကၜဳင္ ၐုိတ္ (၅/၆) ဒှာဲျပင္ေရာင္။ ''မှိဟ္မံင္ပႜဲပယ်ဳႝဂွ္ ဂြံအေခါင္ခုိဟ္ ႏူမှိဟ္မံင္လၱဴဍဳင္ ဏီရ။ မုဟုိတ္ ေရာ ဒှာဲဏံဂွ္ ဂြံအေခါင္ ေကၜာန္ပေရင္ပုိန္ျဒပ္ေတဿင္ ႏူဒှာဲတှဟ္ဏီ'' ရဵသာ္ဝြံ ကႜဳိပ္သကုိပ္ပၜန္ဂတးမန္ ေၾတံမြဲတၜ ေကင္ဟုီ လဝ္ ပႜဲလၱဴစင္တၛဲေကာန္ဂကူမန္ (ပြိဳင္ဍဳင္ က်ာ္ပိ) ရ။ အေရဝ္ဝြံ ဒွ္မာန္ဟာ? ယဝ္ဒွ္ ဍာ္မၢး မှိဟ္ေဒသက်ာ္ပိတံ မုဟုိတ္ဟြံသုိက္ တုိန္ေရာ? ေကာန္ငၛာ္မန္တံ မုဟုိတ္ စြံဘာလၱဴဍဳင္က်ာ္ပိ၊ ျဇပ္ဗု၊ မတ္မလုီ၊ ဍဳင္ေရဝ္ ဟြံမာန္အုိတ္ေရာ။ နကုႝ လညာတ္ညးခ်ဴလိက္ဏံ ''ေကာန္ငၛာ္မှဳံ ပႜဲေဒသ ပယ်ဳႝတံေလဝ္ ဒးဒုင္ဖံက္ဖကဝ္ အေခါင္အရာ ေကာန္ငၛာ္ကုႝ အေခါင္အရာမှိဟ္ကီုရ။ မုဟုိတ္ေရာမၢး စပ္ကုႝပေရင္ ထံက္ပင္ ႏူအလုႝအသ႘ (နယ္ စပ္ဖြံ႔ၿဖဳိးေရးစီမံကိန္း) သြာင္ပညာ၊ ထတ္ယုက္ ေကုာံ ပေရင္ခ်႘ဒရာင္ေဖာအ္ေျဗဝ္တံဂွ္ ေကာန္ငၛာ္ မန္တံ ဟြံဂြံဒုင္စသုိင္႐ွ္သာ ႏူဌာနအလုႝအသ႘ေရာင္။ ယဝ္ဒးထၞးဥပမာမၢး ေကာန္ဂကူမန္ မှဳံပႜဲ ေဒသက်ာ္ပိဂွ္ လဿိဟ္မှိဟ္ႏြံမြဲဠက္ (၁၀၀၀၀) ျပင္ေရာင္။

ကြာန္မန္ႏြံ (၁၀) ကြာန္ျပင္ဂွ္ ႏူအလုႝ အသ႘ေတံ စပ္ကုႝ ပေရင္ပညာကုီ၊ ပေရင္ထတ္ယုက္ကုီ၊ ပေရင္မှိဟ္ကုီ ဟြံသၸကၜဳင္သမၱီ မြဲမြဲသာ္ရ။ ပႜဲသှာံ (၂၀၁၀) ဂွ္ တက္ကုႝကာဒ္စဿတ္သမၱီေကာန္ဍဳင္ (မွတ္ပုံတင္) သြက္ဂြံစုတ္မာဲဂွ္ ဒွ္ကၜဳင္ေတဿင္ မြဲသာ္ရ။ ဆဂး ေကာန္ငၛာ္ မန္တံဂမၜဳိင္ ဂြံအေခါင္သၸလဝ္ သမၱီေကာန္ဍဳင္ဗဿာမြဲညိဟာ၊ လုပ္အာ စရင္ (သန္ေခါင္စာရင္း) ကုီဟာဂွ္ ႏူ႐ုင္ဌာနေဟင္ တီရ။ ေကာန္ငၛာ္မန္ မှဳံပႜဲေဒသပယ်ဳႝတံဂွ္ အေခါင္ကတ္ပညာကဆံင္သၜဳင္ ေကုာံ ကြတ္တဲကြတ္ဇုိင္ (အတတ္ပညာ) မြဲမြဲ ကလိဂြံေအာန္ရ။ အစ႘အဇန္ ပေရင္ေဖာအ္ေျဗဝ္ ေကာန္ငၛာ္မန္ ႏူအလုႝအသ႘ (ဟြံေသင္) ကႜဳိပ္ ေဒသ (ဟြံေသင္) မိမတံ ဒးဖန္ဖက္ စ႘ဇန္ကုႝေထက္ေရာင္။ တၛဲဏံ မိမေကာန္ငၛာ္မန္တံ ဒးဂၜဳိက္ဂၜာဲလၛတ္လဝ္ ''အေခါင္အရာေကာန္ငၛာ္''တံ တုဲ ဒးဖႜဳိက္ဗေပင္ကုႝ ေကာန္ဇာတ္ဇကု၊ ေကာန္ငၛာ္ပြ႘ဴဇကု နအစ႘ အဇန္ ပေရင္ထံက္ပင္၊ ထၞလဘာ္၊ ဒေတာဲကဝၚ၊ စုႝဒှာ၊ ထၞးကုႝ ဂၜံင္တရဵဘဝ၊ ဘဝေလပ္ပညာ ဂတာပ္ေခတ္အုိတ္ေရာင္။ ၐုိတ္ကြာန္ ဇကုပံက္လဝ္ ဘာတန္မူလ၊ တန္ေဒါဝ္ေဟင္ဂွ္ ေဍံဟြံ႐ုံဂပ္ ေရာင္ ယြံကေလာမိမမန္တံ။

(၂) ဘဝေကာန္ငၛာ္မန္ပႜဲေဒသရး (ကြာန္မန္)

ေကာန္ငၛာ္မန္ မှဳံပႜဲကြာန္ရးဂမၜဳိင္ ဗုီကုႝေကာန္ငၛာ္ မှဳံပႜဲေဒသ ပယ်ဳႝကုီ ပေရင္ဆုႝဂဗဘဲပှာန္၊ ဒး ေအာပ္မာ၊ ဒးၿဂိပ္ဒဵကၜဳင္ အၾကာ ေပဲါဗတုိက္ပှာန္ ဗဿာကုႝမန္၊ ဗဿာကုႝကေရင္ ပႜဲကြာန္ (ဟြံေသင္) မၛးကြာန္ ႏြံကၜဳင္ရ။ ပႜဲကြာန္မန္ဗြဲမဂၜဳိင္ ဟုိတ္ႏူပဝ္လၿဇ႘ (ျဖတ္ေလးျဖတ္) ''ေနေဝန္''တုဲ ေကာန္ငၛာ္ မန္တံဂမၜဳိင္ ဒးကၜင္ကၜဳင္အပါ၊ ယာဲ၊ ဢဲ၊ ေကာေဒံတံဂွ္ ဂၜဳိင္ကုႝလဿိဟ္ရ။ ေကာန္ငၛာ္လၛဳႝ သုီဒးပ်ဲပ်ာံ ၐုင္တက္ ကုပှာန္ဗဿာတံႏြံရ(ယဝ္အပါဒွ္ပှာန္မန္မၢး)။ ၐုိန္ဂွ္ေလဝ္ ဘဝေကာန္ငၛာ္ ပႜဲကြာန္မန္ (ရး ေဒသ) ဂွ္ ဂြံအေခါင္အရာ ခုိဟ္ႏူေကာန္ငၛာ္ မှဳံပႜဲေဒသ ပယ်ဳႝဏီရ။ ပေရင္ဂုီကၜဳီကုီ၊ ပေရင္ကတ္ ပညာကုီ၊ ပေရင္ဝ႘ယဲကုီ၊ ပေရင္အာကၜဳင္ဆက္ေဆာံကုီတံဂွ္ ေတဿင္ႏူပယ်ဳႝတြဳႝေရာင္။ မိက္ဂြံဆက္ ကတ္ပညာကဆံင္သၜဳင္မၢး ႏူကြာန္ဇကု တုိန္အာကြာန္ေဇှာ္၊ ဍဳင္ေဇှာ္ မာန္ဒဿံင္ေရာင္။

ပေရင္ထံက္ပင္ေကာန္ငၛာ္ ႏူအလုႝအသ႘ေတံေလဝ္ ဂြံဒုင္စသုိင္ႏြံရ။ အစ႘အဇန္ေဖာအ္ေျဗဝ္ ေကာန္ ငၛာ္ႏူဌာန (မိခင္ႏွင့္ ခေလး)တံ ထံက္ပင္စ႘ဇန္ကုႝဂွ္ ဂြံအေခါင္ပါလုပ္မာန္ရ။ ဟုိတ္ႏူမိမ ေကၜာန္လဝ္ လိက္ စရင္သၛိကဿိန္အိန္ထံင္ (အိမ္ေထာင္စုစာရင္း) တုဲ ကလိဂြံလဝ္ စဿတ္သမၱီေကာန္ဍဳင္ဗဿာရ။ ကြာန္မန္လၛဳႝ ႏူဌာနေကၜာန္ကုႝ စရင္ဒွ္မှိဟ္ေကာန္ငၛာ္ရ။ အခိင္တၛဲဏံ ေကာန္ငၛာ္မန္ပ႙ုဗြဲမဂၜဳိင္ စုိတ္ လုပ္စကုႝ ပေရင္ပညာဂၜဳိင္တုဲ ကြာန္မန္ေဍာတ္ကုီ၊ ေဇှာ္ကုီ မှိဟ္ေလပ္ ပညာ (ဂြံဒ႘ဂရ႘) ဂၜဳိင္တုိန္ ကၜဳင္ဂွ္ ဂြံဆုႝေကတ္ရ။ ေကာန္ငၛာ္ပႜဲရး (ကြာန္မန္) တံဗြဲမဂၜဳိင္ သုင္ေစာဲအေရဝ္မန္၊ လိက္မန္၊ ကယ်ဳိင္မန္ ဂၜဳိင္တုဲ စရာဲဂကူမန္ မံက္ဂတဝ္ကၜဳင္တဲု မှဳံကုႝပေရင္ထိင္ဒဝ္ဂကူေလဝ္ ဟုီစမာန္ရ။ ပေရင္အာက်ာ္၊ ဘုတ္ဘာ၊ ပေရင္ဆက္ေဆာံ ကု မှိဟ္ေဍာတ္တ္ေဇှာ္ေဇှာ္၊ ဆက္ေဆာံ ကုအၥာ၊ မိမ ေကုာံ သၠအ္ရဲတံဂွ္ သုင္ေစာဲဒဿံင္ ယြံ၊ အဵ၊ ဢဲ၊ ေကာ၊ ေဒံ၊ သဟာဲ၊ ရဲဆာန္ အုိတ္ရ။ နအေရဝ္ မန္ေဟင္ ဟုီဂး ေမာဝ္ဝ္သာသာတုဲ စရာဲမိမမန္တံဂွ္ မံက္ ကၜဳင္ ပႜဲေဍာင္ပၠဵေခဿာံပါင္ ေကာန္ငၛာ္မန္ ပ႙ုတံရ။ ဟုိတ္ႏူၾကပ္ကုႝ ကြာန္ေဇှာ္၊ ဍဳင္ေဇှာ္သၜဲတုဲ လညာတ္ေကာန္ငၛာ္သဿတ္မန္တံေလဝ္ သၜဳင္၊ ဂတာပ္ကၜဳင္ေခတ္ ေလပ္ပညာ ပႜဲ (၂၁) ဗြဝ္ကၜံသှာံဏံရ။ ညးမဒွ္ မိမေကာန္မန္တံဂမၜဳိင္ ေထက္ကုႝ ဒးသၜဳင္ပၱဳိန္ကုႝ ဍာ္ဒေကဝ္ (စရာဲ) ပညာေကာန္ငၛာ္တံ သဿးဟြံက သုီကုႝမၵး႐ုီဗင္ထံက္ပင္အာ ေကာန္ ငၛာ္မန္ဝါတ္တ္တံဂွ္ကုီေရာင္။ ပေရင္ဒေတာဲကဝၚ ေကာန္ငၛာ္မန္ ဂမၜဳိင္တံဂွ္ ဒးကၜဳင္ႏူပေရင္ ႐ုီဗင္ ထံက္ပင္ ႏူမိမမန္၊ ကေလာေကာေဒံ မန္၊ တၜပညာမန္ ေကုာံ သဿာပေရင္ပုိန္ျဒပ္မန္ (ေသဌ႘မန္) တံေရာင္။ အေခါင္အရာေကာန္ငၛာ္မန္ပ႙ု ေသၢာံဍဳိက္ေပင္ဂွ္ ပ႙ုေဟင္ ဒးဖႜဳိက္ဗေပင္ ကုႝမာန္ေရာင္။ ဆက္တုဲ ခါတ္အကာဲ ေကာန္ငၛာ္မန္ လၱဴဍဳင္ေဇှာ္ ပၜန္စုိအ္။

(၃) ဘဝေကာန္ငၛာ္မန္ ပႜဲဍဳင္ေဇှာ္ကြာန္သၜဲ(ကြာန္)

ေကာန္ငၛာ္မန္ မှဳံပႜဲလၱဴဍဳင္ေဇှာ္ဂမၜဳိင္ ၐုိန္ရဂြံမံင္တဵ ကဆံင္ သၜဳင္ နကုႝပဿတ္ဍဳင္ လၱဴသၛိတုိက္ သၜဲသၜဲ လးလးကုီေလဝ္ ဘဝေဍံတံ ဒးမံင္ပႜဲအၾကာဂကူညးတှဟ္၊ ဒးသုင္ေစာဲ အေရဝ္ဘာသာ ညးတှဟ္ အုိတ္တုဲ ဒွ္အာေကာန္ေတၛက္အုိတ္ရ။ ညံင္ရဵစာင္အုက္ၿဂဵ 'အံက္ ေအဝ္ဝ္အံက္'ဂွ္ ဒွ္အာ 'အံက္ ေအဝ္ဝ္ဂါတ္'အုိတ္ရ။ ဥပမာ ေကာန္ငၛာ္မန္ မှဳံပႜဲဍဳင္မတ္မလုီ၊ ဍဳင္လဂုင္တံ ဒးမံင္အၾကာေကာန္ငၛာ္ ဗဿာဂမၜဳိင္တုဲ ဒးပၠတ္ေပၠင္ ဟုီကၜဳင္အေရဝ္ဗဿာဂၜဳိင္ဂွ္ရ ကာလလအ္အာ (၅၊ ၆)သှာံဂွ္ အေရဝ္မန္ ဟုီဟြံဒး၊ ဟြံကၜဳိဟ္တဲု သုင္ေစာဲအေရဝ္ဗဿာ သဿးရ။ ကာလဒွ္အာမိမဂွ္ ဟုီအေရဝ္ဗဿာ ကုေကာန္ ငၛာ္ဇကုတုဲ ေကာန္ငၛာ္ဂွ္ ေကာန္ငၛာ္မန္ ဆဂး ပၱိတ္ရမ်ာင္ ဟုီအေရဝ္ နဘာသာ မန္ဂွ္ ဟြံမာန္ရ။

စပ္ကုႝ အေခါင္အရာဂမၜဳိင္တုဲ ႏူအလုႝအသ႘ ထံက္ပင္ကုႝမံင္ ဂွ္ ဟုိတ္ႏူႏြံလၱဴဍဳင္ အၾကာဂကူေဇှာ္ (မဟာဗဿာ) တံတုဲ ဂြံဒုင္စသုိင္ ႐ွ္သာတုပ္ပ္ရ။ ဆဂး အေခါင္ဒှာဲကတ္ပညာကၦံင္သၜဳင္ကုီ၊ ဒှာဲခါန္ ကှက္ ပႜဲ႐ုင္အလုႝအသ႘တံကုီ ဟြံကလိဂြံ အေခါင္အရာတုပ္ပ္ ကုဂကူဗဿာတံရ။ ညးဗွ္လိက္တံ ေကင္ဒွ္ကၜဳင္ ဘဝေကာန္ငၛာ္မန္လၱဴဍဳင္ (ဟြံေသင္) ကြာန္ေဇှာ္မၢး ကူခ်ပ္အာပြိဳင္ (၅) မိေနတ္မၢး ကေလင္ညာတ္ကၜးအာ ဘဝကြးဘာေကာန္ငၛာ္တံေရာင္။ အခိင္တၛဲဏံ ပႜဲဂၜးကဝ္ေဇှာ္ပ႙ုဏံ ဇဿာပ္ဍဳင္ ေဇှာ္၊ တုိက္ေဇှာ္ ညးတံသုင္ေစာဲကၜဳင္ ေခတ္ (ဂလုိေဗဝ္လုိက္ ေသေယွန္) ေခတ္ကြာန္ဂၜးကဝ္ မဒွ္တုဲ ဒှာဲဏံ၊ ကြာန္ဏံ၊ ေဒသဏံ၊ ဍဳင္ဏံ မုဒွ္၊ မုဟုိတ္ဒွ္၊ ဒွ္ကၜဳင္ဗုီလုႝဂွ္ ညးတံ သုင္ေစာဲပညာ ဂတာပ္ ေခတ္ နေကာန္ပ်ဴတာ ေအန္တာနိတ္၊ တ႘ဗြ႘၊ ေရဒ႘ေယာအုိတ္တုဲ ပံင္ကုႝကြတ္ပ႐ုိင္မ႘ဒ႘ယာ နာနာသာ္တုဲ ၾတးကၜဳင္၊ သၜာဲဂတးကၜဳင္ ညးသၠအ္ရ။ ႏူဂွ္တုဲ ႏူဂေကာံေဇှာ္ ကုလသမဂၢေတံ သြက္ဂြံ စုႝဒှာကု ေကာန္ငၛာ္ဂမၜဳိင္တုဲ ပၱိတ္ကုႝလိက္ကသုက္ အေခါင္အရာေကာန္ငၛာ္ ဂၜးကဝ္ရ။ ပႜဲဂွ္ဝြံ ႏြံတင္ နင္ (၄၀) တင္ရ။ ေကာန္ငၛာ္မၢး ႏူစသၜးတိတ္ ႏူဂဝ္ဂှဵ စုႝကုႝစုိပ္အဝဲ အယုက္ သဿဝ္ (၁၈) သှာံဂွ္ ေကာ္ေကာန္ငၛာ္ အုိတ္ရ။ (စဿတ္သမၱီ။ ။ ဍဳင္မြဲကုမြဲ တှဟ္ျခာမံင္ကီုရ။) စပ္ကုႝ အေခါင္အရာ ေကာန္ငၛာ္တုဲ ဍဳင္ဗဿာေလဝ္ သၸစဿတ္သမၱီ ထၸက္လဝ္ စဿတ္တဲ သြက္ဂြံမင္မြဲအာ အေခါင္အရာ ေကာန္ငၛာ္ဂမၜဳိင္ရ။ သြက္ဂြံ ဖႜိဳက္ဗေပင္ကုႝ ေကာန္ငၛာ္မန္မှဳံလၱဴဍဳင္ ေကုာံ ေကာန္ငၛာ္မန္ဂမၜဳိင္တံဂွ္ ဒွ္တာလ်ဳိင္အလုႝအသ႘ ေကုာံ မိမမန္တံကီုေရာင္။

ေကှဟ္ - သုခ

ဂ်ာေနဝ္ေခတ္ပ႙ု (ေလဿင္-၆၃)

September, 2011