ဂေကာံညးဍဳင္ကြာန္

(1) pwjl\zI (nwt´ naf)t· lsW·lwj lÐêgek.·rpjlWhj ek.nj;ÕcjarcjgmLiÕcj

န ကႝုဗြဲကုိပ္ကၜာမၢး ပ႙ုတံဝြံ ပဝ္လျဇ႘ (နဝတ၊ နအဖ) တံစြံလဝ္ လၱဴဂေကာံေကာန္ဍဳင္အရင္ရပ္လြဟ္ ဂမိၜဳင္ မေလာန္ကၜဳင္ပႜဲပြိဳင္ ဗြဝ္စွ္သှာံေတံဂွ္ သၸေထာံမဇၨၽဟ္ ဟြံေထက္ရ။ စႏူသှာံ(၁၉၈၈)ဂွ္ နကႝု အလႝုအသ႘ပှာန္တံ သြက္ေသၢာံဂြံတင္တုပ္စုိတ္ ပေရင္ေဒံါပန္ေပွာ္ ကုဂေကာံရပ္လြဟ္ဂမၜိဳင္ (ဂေကာံနာနာသာ္)တံဂွ္ စသ႘ကၜ႘ပည႘ပညပ္ကၜဳင္ရ။ သြဟ္ညာတ္ကၜး ပႜဲတင္တုပ္စုိတ္ ပေရင္ေဒံါပန္ေပွာ္ မြဲသာ္ဂွ္ နကႝုညးဍဳင္ကြာန္ မႏြံပႜဲဇဿာပ္ေဒသ မေဆင္စပ္တံညးဂမၜိဳင္ ဟြံဒးဆႝုဂဗ ပဋိပကၡရပ္လြဟ္ဂမၜိဳင္ (ဝါ) ပေရင္ပကီုပရာပ္ ဆက္စပ္ကုေပဲါပှာန္ဂမၜိဳင္ ဗီုကၜာေတံရ။ ၐုိန္ဂွ္ကီုေလဝ္ ပြမစကာျဇဟတ္ကေမၜာန္ နနဲအဓမၼ၊ ပေရင္သီျဒပ္ရတ္တိကၜအ္ နနဲအဓမၼ ေကုာံ ပေရင္ဖံက္ပကဝ္ အေခါင္အရာမှိဟ္တှဟ္ဟ္တံဂွ္ ဆက္တဲုဒးဆႝုဂဗမံင္ဖုိဟ္ရ။ ေဆင္စပ္ကႝု တင္တုပ္စုိတ္ ပေရင္ေဒံါပန္ေပွာ္ဂမၜိဳင္ဂွ္ေလဝ္ လညာတ္ႏြံမံင္ နာနာသာ္တဲု ညးလၛႝဳတံပၜန္ေလဝ္ ပြမဗတိုက္ ပၚပÌမံင္ လၱဴတင္တုပ္စုိတ္ဂမၜိဳင္ဂွ္ရ။

သာ္လႝုဟီုဟီုရ တင္တုပ္စုိတ္ပေရင္ေဒံါပန္ေပွာ္ဂမၜိဳင္ဝြံ ဂေကာံညးဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္(Civil Society အုပ္စုမ်ား)၊ ပေရင္ဆက္ေစၜာံ ဂေကာံညးဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္ (Civil Society ကြန္ယက္)ဂမၜိဳင္ သြက္ဂြံ ကေလင္မံင္ကၜဳင္မာန္ ေကုာံ သြက္ျဇဟတ္ဂြံေဇှာ္ခုိင္ဗုိန္ကၜဳင္ဂွ္ ဒွ္တင္ခုိဟ္၊ အေခါင္အရာခုိဟ္မြဲ မဒွ္ရ။ ဂေကာံရပ္လြဟ္ေဒံါလဝ္ပန္ေပွာ္ ကုအလႝုအသ႘ပှာန္ဂမၜိဳင္တံဝြံ ပႜဲကႝုတိဍာ္ေဒသညးတံဂမၜိဳင္ဂွ္ အေခါင္အုပ္ဓုပ္ဇကုဇကု နကႝုေသှာတ္ဗၞတ္မြဲမြဲ ႏြံမံင္တဲု ဗြဲမဂၜိဳင္မၢး အလႝုအသ႘တံေလဝ္ ဟြံလုပ္ပလာပ္ ပထဲု ပႜဲပေရင္ကိစၥတိဍာ္ေဒသတံဂွ္ေကြံရ။ ဗှတ္ဗၞတ္ အေခါင္အုပ္ဓုပ္ဇကုဇကုတံဂွ္ပၜန္ေလဝ္ ေဆင္စပ္ ကႝုျဇဟတ္ဂေကာံရပ္လြဟ္၊ လဿိဟ္ဂေကာံရပ္လြဟ္ ေကုာံ တိဍာ္ညးတံ ထိင္ဒဝ္လဝ္တံဂွ္တဲု မြဲဂေကာံကႝုမြဲဂေကာံ တှဟ္ျခာအာရ။ နကႝုဂေကာံ ေဒံါပန္ေပွာ္လၛႝဳတံဂွ္ တက္ၾတးပၱိတ္ ျပကၡဒိန္၊ မဂၢေျဇန္ ေကုာံ လိက္အုပ္တံမာန္ကၜဳင္ရ။ ယင္တင္နင္ဂမၜိဳင္တံဝြံ ဂေကာံညးဍဳင္ကြာန္ မႏြံပႜဲေဒသဂမၜိဳင္၊ ပေရင္ဆက္ေစၜာံဂမၜိဳင္(ကြန္ယက္မ်ား) သြက္ဂြံကေလင္ေဖာအ္ေျဗဝ္ကၜဳင္ဂွ္ ေစှာန္ထၞးမံင္ကႝု ဒှာဲေဇှာ္သၜဲ (SPace) ဂမၜိဳင္ရ။ နဒဒွ္ဗြဲဍာံမၢး ေဒသတိဍာ္ ဂေကာံရပ္လြဟ္လၛႝဳတံဂမၜိဳင္၊ ဗြဲေတဿင္ ပႜဲေဒသတိဍာ္ကေခ်င္ဝြံ ဂေကာံ ညးဍဳင္ကြာန္ ပြမမံက္ကၜဳင္ပႜဲေဒသတံဂွ္ ဂေကာံညးျဗဵဂမၜိဳင္၊ ဂေကာံသဿတ္ဂမၜိဳင္၊ ဗီုျပင္ ဂေကာံကြာန္ ဆက္စပ္ကႝု ဂေကာံခ်ာတ္ ဂမၜိဳင္ ေကုာံ နကႝုဂေကာံ (NGOs) အပႜဲ ေဒသဂမၜိဳင္တံဂွ္ ဂြံဆႝုေကတ္မာန္တဲု ယင္တံဝြံ အပႜဲဗြဝ္စွ္သှာံ ေလာန္ကၜဳင္ေတံဂွ္ သာတဲု ျဇဟတ္ခုိင္ဗုိန္ ၾကံင္မၛိဳဟ္ကၜဳင္ရ။ ပႜဲေဒသတိဍာ္ ေကာန္ဍဳင္အရင္ တှဟ္ဟ္ဂမၜိဳင္ဂွ္ေလဝ္ ဂေကာံညးဍဳင္ကြာန္ သၜးပြးဂမၜိဳင္တံဝြံ ပေရင္ခ်႘ဒရာင္ ေဆင္စပ္ကႝုလိက္ပတ္ ေကုာံ ေယန္ သှာင္အခုိက္ကှာတံဂွ္ ေကၜာန္သၸေရင္တၜဳင္ သၜဳင္ပၱိဳန္အသိင္ရ။ ေဒသတိဍာ္ေဒံါလဝ္ ပန္ေပွာ္လၛႝဳတံဝြံ ေလဿင္ကေမၜာန္ ေဆင္စပ္ကႝု ပေရင္ေဖာအ္ေျဗဝ္တံဂွ္ ဂေကာံ (NGOs) ဍဳင္သၟာင္ဂမၜိဳင္တံ ေကၜာန္သၸဓမံက္ဒဿံင္႐ုပ္ ရဵရ။

ၐုိန္ဂွ္ကီုေလဝ္ မိက္ဂြံဟီုထၞး ေသာင္ ကၜးဒှာဲဏံဂွ္ တင္တုပ္စုိတ္ပေရင္ ေဒံါပန္ေပွာ္ ဂမၜိဳင္ဝြံ ပြမတုပ္သဿဟ္ကႝု ဂေကာံညးဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္ မံက္ကၜဳင္ဟြံေသင္ေရာင္ မဒွ္ရ။ အဓိပၸါယ္ဝြံ ဇဿာပ္ဂြံ တင္တုပ္စုိတ္ ပေရင္ေဒံါပန္ ေပွာ္ဂွ္ ဂေကာံညးဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္ မံက္ ကၜဳင္ေရာင္ ဟီုဟြံမာန္ရ။ ပÌႏူကႝုတင္တှဟ္ျခာ အေခါင္အုပ္ဓုပ္ဇကုဇကု ေကုာံ ဗှတ္ဗၞတ္ တိဍာ္ ထိင္ဒက္လဝ္တံဂွ္တဲု ဂေကာံေဒံါလဝ္ ပန္ေပွာ္သီုဖအုိတ္တံဝြံ ဒှာဲတိဍာ္မံက္ကၜဳင္တံ (emerging space)ဂွ္ ဂေကာံညးဍဳင္ ကြာန္ မႏြံပႜဲသဿဝ္ေဒသတံ ပြမလုပ္စုိပ္ ေကတ္ဒှာဲဂွ္ ကႝုျဇဟတ္ေရာင္ လၸဟီုဏီ၊ ကာလကႝုအေခါင္မွ ကႝုအေခါင္ေရာင္။ ဂေကာံလၛႝဳ ဗြဲမေအာန္ေလာန္ေဟင္ တိဍာ္တံ (ေနရာလပ္မ်ား) မံက္ကၜဳင္ဂွ္ သၸသတိညိ။ နကႝုဂေကာံ ေဒံါပန္ေပွာ္လၛႝဳတံဝြံ စှးဒးေကၜာန္ သြက္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ ဂြံျပံင္လွာဲဂွ္ ေကၜာန္ဒဿံင္ ပေရင္ပုိန္ျဒပ္ ေကုာံ ဆက္တဲုမိက္ဂြံထိင္ဒဝ္မံင္ အကာဲအရာ ပစၥဳပၸန္ဂွ္ဂၜိဳင္ေရာင္ ဂြံဆႝုေကတ္ ရ။ ဂေကာံလၛႝဳတံဝြံ ဓဝ္ကၜိဳဟ္ခၜင္ ပေရင္ ကိစၥေဇှာ္ လၱဴဂေကာံညးဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္တံဂွ္ ကာလကၜိဳဟ္မွကၜိဳဟ္ေရာင္။ ဂေကာံရပ္လြဟ္ လၛႝဳတံဝြံ ဂေကာံညးဍဳင္ကြာန္ သၜးပြးဂမၜိဳင္ မံက္ႏြံဒဿံင္တံဂွ္ ဘပဠဒဿံင္ ပေရင္တန္တဵညးတံ ေရာင္ဂွ္ ကာလဒုင္စသုိင္ေလဝ္ ဒွ္မာန္ရ။

ဂေကာံညးဍဳင္ကြာန္ (Civil Society) ဂမၜိဳင္ မိက္ဂြံကေလင္ခုိင္ဗုိန္ ေဖာအ္ ေျဗဝ္ကၜဳင္မၢး ဒးသၜဳင္ပတုိန္ ကႝု အေစာန္စရာဲ ညးဍဳင္ကြာန္ မႏြံပႜဲေဒသဂမၜိဳင္တံဂွ္တဲု သြက္ဂြံဟီုပၱိတ္ တင္ႏြံပဿိက္ ေကုာံ ဆႏၵညးတံ ဂမၜိဳင္ဂွ္ေလဝ္ ဒးကႝုျဇဟတ္ရ။ နကႝုညးဍဳင္ ကြာန္ဂမၜိဳင္တံဂွ္ ဂုန္ဖႝုခိုဟ္ သြက္ဇကုကီုဒွ္၊ သြက္ညးဂမၜိဳင္ ကီုဒွ္ (သာ္ဂွ္ဟြံေသင္မၢး အတုိင္လဟီု ေဒါ့ကဝီးလ္ေတွ္ ကေမၜာန္ဂုဏ္ ဖႝုခိုဟ္ သြက္ဇကုေလဝ္ဒွ္၊ သြက္ညးဂမၜိဳင္ေလဝ္ဒွ္) အေခါင္ေရင္တၜဳင္ေကၜာန္ဂြံ ႏြံမာန္ဂွ္ ဒးကႝုအေခါင္အရာေထက္ရ။ တဲုပၜန္ ပႜဲေဖ်ံ သၢဳတ္သြာတ္ ဂုန္ဖႝုခုိဟ္သြက္ညးတံ ေကုာံ ဂုန္ဖႝုသြက္ဘဝညးတံဂမၜိဳင္ဂွ္ေလဝ္ နကႝုညးတံအေခါင္ပါလုပ္ ဒးႏြံရ။ နကႝုဂေကာံေဒံါပန္ေပွာ္ ဂမၜိဳင္၊ ဂေကာံဂမၜိဳင္ ေကုာံ ေကာန္ကဿိန္ဍဳင္ မေဆင္စပ္ဂမၜိဳင္တံဂွ္ ပါလုပ္႐ီုဗင္ ပႜဲကေမၜာန္ လၱဴဂွ္မာန္ရ။ ေဆင္စပ္ကႝုကိစၥဏံတဲု ''စဝ္ ဇန္႔ေဟာင္ေဟြ' ကႝုလဝ္ကသပ္ဂွ္ဝြံ ကေမၜာန္ ကိစၥေဇှာ္ သြက္ပ႙ုတံဂွ္ နကႝုကႜိဳပ္သကုိပ္ဂမၜိဳင္ ဒးေ႐ွ္ေသွ္ညးဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္ ေကုာံ ဗတိုက္ ဖေအာဝ္ သြက္ညးဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္ ေသၢာံကႝု ျဇဟတ္ ကုပေရင္အုပ္ဓုပ္ဇကု မဒွ္ရ။ ညးဍဳင္ ကြာန္ဓမၼတာဂမၜိဳင္ဝြံ နကႝုဇကုဇကုညးတံ အုပ္ဓုပ္မာန္တဲု ပေရင္အနာဂတ္ ညးတံဂမၜိဳင္ ဂွ္ေလဝ္ နကႝုညးတံ ဖန္ဗဒွ္ေကတ္မာန္ေရာင္ ဟီုဂွ္ ကႜိဳပ္သကုိပ္ပ႙ုဂမၜိဳင္ ေကုာံ ညးကဆံင္ မဟြံၿဇဳိဟ္နက္ဂမၜိဳင္တံ ညံင္ေသၢာံပေတွ္ကၜဳင္ဂွ္ ဒးဗၱိဳက္ဖေအာဝ္ စႏၵက္ရ''၂၆ သာ္ဝြံ မဒွ္ရ။

ပႜဲကႝုအကာဲအရာ ကဿိန္ဍဳင္ဗဿာဝြံ ျဇဟတ္အပႜဲဂေကာံညးဍဳင္ကြာန ္(Civil Society) ဂမၜိဳင္ဂွ္ ကေမၜာန္ပေရင္ကႝုျဇဟတ္ သၜဳင္ပၱိဳန္တံ ခုိဟ္ကၜဳင္မၢး နကႝုဂေကာံညးဍဳင္ ကြာန္ဂမၜိဳင္ဝြံ ပႜဲပေရင္ျပံင္လွာဲ ဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘ဂွ္ ပါလုပ္ကၜဳင္ နဒဒွ္ ဂေကာံကိစၥေဇှာ္မြဲေရာင္ မဒွ္ရ။

(2) percjpuinj\dpjbWwjf[. eku.· gek.·kMinj;ÕcjgmLiÕcj (es[,kWkjsJ,pW.,er,×Hcj< \miÕ²\paupjsum[.,)

ညးလၛႝဳတံဝြံ ပြမဆက္မိတ္ ေသှာတ္ပေရင္ပုိန္ျဒပ္ဗြဝ္ဖ်ာ အပႜဲကဿိန္ဍဳင္ဗဿာ (ဝါ) ပြမပံက္ကႝုဗြဝ္ဖ်ာကဿိန္ဍဳင္ ဗဿာဂွ္ သဿာအေခါင္ေတဿင္ ပေရင္ပုိန္ျဒပ္ဂမၜိဳင္ ေကုာံ ညးကဆံင္တန္ေလၵါဝ္ဂမၜိဳင္ မံက္ကၜဳင္မာန္တဲု ညးတံဝြံ ပႜဲကႝုေကၜာန္သၸ ပေရင္ျပံင္လွာဲဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘ဂွ္ ကႜိဳက္ကႜိဳပ္ ေကၜာန္သၸအာေရာင္ ပေတွ္ေကတ္လဝ္ရ။ ဒဒွ္ပ႐ူပရာဗီုဏံဂမၜိဳင္ဂွ္ ပႜဲကႝုေခတ္ကုိပ္ကၜာ ဥေရာပဂွ္ ဒွ္ကၜဳင္ဍာံကီုေလဝ္ လၛတ္ရံင္ေကတ္ ညးကဆံင္ေလၵါဝ္ ေကုာံ ညးအေခါင္ေတဿင္ မႏြံပႜဲကဿိန္ဂၜးကဝ္တတိယ (ဟြံေသင္) ဍဳင္ဥေရာပဂမၜိဳင္တံဂွ္ ဟြံဒွ္ကၜဳင္ ဗီုေခတ္ကုိပ္ကၜာဥေရာပ ေရာင္ဂွ္ ဂြံဆႝုေကတ္ရ။

ညးကဆံင္ေလၵါဝ္ ေကုာံ သဿာအေခါင္ေတဿင္ပေရင္ပုိန္ျဒပ္ မံက္ကၜဳင္အပႜဲကဿိန္ဍဳင္ ဂၜးကဝ္တတိယဂမၜိဳင္တံဂွ္ စှးဒးဂၥာန္ေကၜာန္ ပေရင္ျပံင္လွာဲပေရင္ဍဳင္ကြာန္ ဗီုကာလကုိပ္ကၜာ ဥေရာပဂွ္ ညးတံ ပံင္ဖက္ကႝု တၜအဝႝုစလာပ္ဗဇဵ တဲပုင္ဂမၜိဳင္တံတဲု ဒွ္ကၜဳင္ညးဗက္အ လုိက္ တၜအဝႝုတံဂၜိဳင္ေရာင္ဂွ္ ဂြံလၛတ္ဆႝုေကတ္ရ။ မုဟိုတ္ေရာဟီုမၢး ဂုန္ဖႝုပေရင္ပုိန္ျဒပ္ ေကုာံ ပေရင္တဵတက္ပုိန္ျဒပ္ညးတံဂမၜိဳင္ဝြံ တန္တဵ ဒဿံင္ကႝု ပေရင္ပံင္ဖက္ ကုတၜအဝႝုဂမၜိဳင္ကီု၊ တန္တဵကႝုပေရင္ဒက္ ပတန္တံဂွ္ကီု ဒးသၸဗၵဗၵÌမံင္ရ။ ဗြဲမဍာံျပမၢး ညးတံဝြံ ဒစႝုဒစးမံင္ ပေရင္ျပံင္လွာဲ ဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘တဲု မိက္ဂြံထိင္ဒဝ္မံင္ အကာဲအရာ ပစၥဳပၸန္လဿဳဟ္ဂွ္ရ။

အပႜဲကႝုကဿိန္ဍဳင္ဂၜးကဝ္တတိယဂမၜိဳင္ဂွ္ ၟနဒရေဝ ဆာၜေညိန ဝြံ နဒဒွ္ဗီုျပင္သၸအစာံ ေစှာန္ထၞးဒဿံင္ဥပမာ ကဿိန္ဍဳင္ေဟတ႘ မႏြံပႜဲလက္ေတန္အေမရိကတိုက္ရ။ ''ကဿိန္ဍဳင္ေဟတ႘ဝြံ သဿာအေခါင္ ေတဿင္ပေရင္ပုိန္ျဒပ္ဂမၜိဳင္တံ လၱဴႏူအလႝုအသ႘ ဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘ဂြံမံက္ကၜဳင္ ေကုာံ ပေရင္ပၱိတ္ကေပါတ္အပႜဲဍဳင္ဂမၜိဳင္ဂွ္ ဟြံသၸဂ႐ုတဲု မိက္ဂြံထိင္ဒဝ္ဒဿံင္ အကာဲအရာအေခါင္ေတဿင္ညးတံကႝု အကာဲအရာ သြက္ေသၢာံဂြံ သဿာကေမၜာန္နကႝုငၛဳဟ္ေအာန္န္တံဂွ္ သၸဂ႐ုဂၜိဳင္တဲု နဒဒွ္ဗီုျပင္နမူနာ ကဿိန္ဍဳင္သဿာအေခါင္ေတဿင္ ပေရင္ပုိန္ျဒပ္တံရ။ နမူနာေဟတ႘ဂွ္ဝြံ နကႝုပေရင္ကႜိဳက္ကႜိဳပ္ ကဆံင္ညးတၜတမ္႐ုိဟ္ (အရင္း႐ွင္လူတန္းစာ) ဟြံပါမြဲသာ္ ဂေကာံညးဍဳင္ကြာန္ (Civil Society)ဂမၜိဳင္ မေစာန္ တိတ္ကၜဳင္ ဗြဲမခုိင္ဗုိန္မာန္ေရာင္ဂွ္ သကႝုကၜးဖႜးအာရ။ နကႝုဒဒွ္ဍာံမၢး ကဿိန္ဍဳင္သြက္ေသၢာံ ျပံင္လွာဲအာ ေသှာတ္ပေရင္အုပ္ဓုပ္ဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘ဂွ္ ပေရင္ေရင္တၜဳင္႐ုန္ဂၥာန္ ဂေကာံညးဍဳင္ကြာန္ ဂမၜိဳင္တံဂွ္ ညးကဆံင္ တၜတမ္႐ုိဟ္ (အရင္း႐ွင္လူတန္းစာ)ဂမၜိဳင္တံ ဒစႝုဒစးပÌတးမာန္ရ။၂၇

ဂေကာံညးဍဳင္ကြာန္ အပႜဲကဿိန္ဍဳင္ေသံဂမၜိဳင္ ေကုာံ ညးခ်ပ္သ႘ကၜ႘လဝ္ ပေရင္ျပံင္လွာဲဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘ ''ျဇမ္ဇဈာဲပက္ထာရာတ္ တနာန္ေနာန္''(Somchai Phatharathananuntt)တံေလဝ္ ထံက္ထၞးလဝ္သာ္ဏံရ။ ''ညးကဆံင္ေလၵါဝ္မံက္တိတ္ကၜဳင္ ႏူဒဒွ္ ပေရင္ျပံင္လွာဲေခတ္တဿိ (Modernization Process)ဂမၜိဳင္တံဝြံ သကႝုဒွ္တုိန္ ပေရင္စလာပ္ဗဇဵတဲု ပရဲတိတ္ႏူကႝု ႏူပေရင္စလာပ္ ဗဇဵဂမၜိဳင္တံဂွ္ရ။ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ျပံင္လွာဲ ကတႝုဒွ္ကၜဳင္ အပႜဲကဿိန္ဍဳင္ေသံ သှာံျခာဟြံလအ္ေတံ ပေရင္ပုိန္ျဒပ္ တဵတက္ေဖာအ္ေျဗဝ္ကၜဳင္ဂွ္ဝြံ ပတဝ္ဏာကႝု ေသှာတ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ သာတဲုခုိဟ္ ဒွ္ဟြံမာန္ေရာင္ဂွ္ ထၞးမံင္သက္သ႘ရ။ နကႝုဥပမာမၢး ကြာန္ရးဂမၜိဳင္ ေကုာံ ကဿိန္ဍဳင္မႏြံ အပႜဲခ႐ုိင္ဂမၜိဳင္ ေကၜာန္သၸသြက္ေသၢာံေဖာအ္ေျဗဝ္တုိန္ဂွ္ သကႝု ပေရင္စလာပ္ဗဇဵသၜဳင္တုိန္ရ။ နဇုိင္နတဲမၢး သဿာပေရင္ပုိန္ျဒပ္ အပႜဲခ႐ုိင္ ဂမၜိဳင္တံဝြံ စှးဒက္ပတန္ ေသှာတ္ဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘ ပႜဲကြာန္ရးဂမၜိဳင္ဂွ္ ဗြဲအေျပာံမၢး မိပ္ျဇိပ္ပႜဲပေရင္ဍဳင္ကြာန္ၾသန္ 'ပုိက္ဆံႏုိင္ငံေရး' money politics ဂၜိဳင္ရ။၂၈

ပံက္ကႝုဗြဝ္ဖ်ာ ကဿိန္ဍဳင္ဗဿာမၢး ညးကဆံင္ေလၵါဝ္ဂမၜိဳင္ မံက္တိတ္ကၜဳင္ဍာံကီုေလဝ္ ညးကဆံင္ေလၵါဝ္ မံက္ကၜဳင္ဂမၜိဳင္ဂွ္ဝြံ မဒွ္အရာကိစၥေဇှာ္ ပႜဲပေရင္ျပံင္လွာဲ ဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘ေရာင္ဟီုဂွ္ နကႝုအဲ ဒွ္သံသယေဇှာ္ကႝုျဇဟတ္ရ။ တဲုပၜန္ နကႝုသကုိပ္ဗုိလ္ေဇှာ္ (ဗုိလ္ခ်ဳပ္ ၾကီးမ်ား)ဂမၜိဳင္ ၐုိတ္လႝုဓမံက္႐ုပ္ရဵ ဗြဝ္ဖ်ာပေရင္ပုိန္ျဒပ္ဂွ္ေလဝ္ ဟြံခ်ိဳတ္ပၜိဳတ္ဏီရ။

သၛ႘ဂၜိပ္ဗဗြဲဓဝ္မၢး နကႝုဗြဝ္ဖ်ာမၢး (ပႜဲသဿဝ္မတ္တၜအဝႝုမဂၜိဳင္ေဟင္) ဖန္ဗဒွ္ကႝုဒှာဲေဇှာ္သၜဲ (ေနရာလပ္ - Space)ဂမၜိဳင္မာန္ရ။ (ဝါ) သာတဲုေဇှာ္သၜဲျပးဇးကၜဳင္မာန္တဲု သြက္ညးကဆံင္ေကာန္ဍဳင္(ႁမိ႔ျပ) ဂမၜိဳင္ ဂြံေရင္တၜဳင္ပေရင္ခ်႘ဒရာင္ ဗၜးၐးမာန္ဂွ္ ဖံက္ကႝုဂၜံင္မာန္ရ။ ဗြဲေတဿင္မၢး ပေရင္တန္တဵညးတံ ေကုာံ ပေရင္ေဗၢတ္ကေမၜာန္ညးတံဂွ္ သြက္ဂေကာံဒးဗၵဗၵÌမံင္ လၱဴပေရင္ကူသာန္သြံရာန္သဿဝ္ဏံဂမၜိဳင္ မဒွ္ရ။

• ပေရင္ဆက္စပ္ကုႝ တၜအဝႝုပှာန္ဂမၜိဳင္ ဟြံမြဲတဲု ကေမၜာန္ ပေရင္ပုိန္ျဒပ္ေဍာတ္တ္ဗၜးၐးဂမၜိဳင္၊
• ဂေကာံတၜပညာသုခုမဂမၜိဳင္ (ညးတၜရမဈာင္ဂမၜိဳင္၊ အၥာခ်ဴ ဒြက္ဂမၜိဳင္၊ ညးတၜရမွဈာင္'ေရက္/ရံက္'ဂမၜိဳင္၊ ညးဟတႝုဟ႐ုိင္ဂမၜိဳင္)
• ပေရင္ပ႐ုိင္ပႜႝဳဗီုလိက္ဗၜးၐးဂမၜိဳင္ (အၥာခ်ဴလိက္ဂမၜိဳင္၊ ဂေကာံအၥာပ႐ုိင္ဂမၜိဳင္)

ပႜဲကႝုညးကဆံင္ေလၵါဝ္ဂမၜိဳင္တံေလဝ္ ႏြံဒဿံင္မြဲဗီုျပင္၊ မြဲဂကူဓဝ္ ဟြံေသင္တဲု ပေရင္တှဟ္ျခာတံ ႏြံဒဿံင္ဗြဲမဂၜိဳင္ဂၜင္ရ။ လညာတ္ အလႝုအသ႘တၜအဝႝုပှာန္ အုပ္ဓုပ္ဒဿံင္ဍဳင္တံဂွ္ ပေရင္စြံငၛဳဟ္မး မှိဟ္ တံဂွ္ဟြံမြဲတဲု လညာတ္တဵတက္ မှိဟ္ကဆံင္ေလၵါဝ္ ဗြဲသဿဝ္ဏံဂမၜိဳင္ကႝု ဂေကာံညးဍဳင္ကြာန္ မံင္ပႜဲဍဳင္ဂမၜိဳင္တံဝြံ ဂေကာံညးဍဳင္ကြာန္ (Civil Society) ကႝု သြက္ဂြံျပံင္လွာဲ ဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘ဂွ္ ဒွ္ကၜဳင္ျဇဟတ္ဂေကာံ ကိစၥေဇှာ္ဂမၜိဳင္ရ။

• ဂေကာံဗုဒၶဘာသာ၊ ခေရတ္ယွာန္၊ ေအတ္သလာမ္ဂမၜိဳင္၊
• ဂေကာံလံင္ပိ႑ပါတ္ဂမၜိဳင္ (ဆြမ္းေလာင္းအသင္းမ်ား)၊ ဂေကာံ မှိဟ္ မပတံကႝု ဂေကာံခ်ိဳတ္ဂ်ိဳင္ ဂိယဲဂမၜိဳင္ (သာေရးနာေရး)၊
• ဂေကာံလိက္ပတ္ေယန္သှာင္ ေကာန္ဂကူေကာန္ဍဳင္အရင္ဂမၜိဳင္၊
• ကဆံင္ညးေလပ္ပညာဂမၜိဳင္ ေကုာံ တၜပညာဂမၜိဳင္ (Intellec- tuals) တံ မဒွ္ရ။

ေကှဟ္ - ပဥၨဓနက္