(မိက္ဂြံတီ ဒှာဲ ေကၜာန္လဝ္ ဗမ္ နယူကလ႘ယာတအ္မၢး CLICK ညိ။)
ဂ်ာေနဝ္ေခတ္ပ႙ု၊ ေလဿင္ (၅၅)၊ ဂိတုေသပ္ေတမ္ဗာ၊ ၂၀၀၉
ဂြံမိင္ပ႐ုိင္ႏူေကာန္ဍဳင္ အဝ္သေတလ႘ယ်ာၐါတၜ မှဳံယဿဳ ေဒႆမန္ဢဝ္ကႝု ေဖဲတန္တာန္ (Desmond Ball and Phil Thornton) တအ္ မသဿာန္သဿဳက္လဝ္ ေကာန္ဍဳင္ဗဿာၐါတၜဂွ္တဲု မေလာင္တရးလဝ္ ပ႐ုိင္ဂွ္ေတွ္ ဍဳင္ဗဿာဝြံ ႏြံတဵကႝုအစ႘အဇန္ နယူက လ႘ယ်ာ ကာပှဳက္ေရာင္ ဂြံတီေကတ္ရ။
ေဒႆမန္ဢဝ္ဂွ္ ဒွ္ပါေမာကၡ မကတ္လၛတ္လၸာ္ပေရင္မဟာ ဗ်ဴဟာပႜဲတကၠသႝု ေကာန္ဂကူအဝ္သေတလ႘လ်ာ (Australian National University , ANU) မြဲတုဲ ဒွ္ညးစိုတ္လုပ္စ လၱဴကြတ္ စက္နယူကလ႘ယ်ာ မြဲတၜရ။ ေဖဲတန္တာန္ဂွ္ ဒ္ွအၥာပ႐ုိင္ဗၜးၐးမြဲတဲု တန္တဵဒဿံင္ ပႜဲဍဳင္ေသံရ။ ပႜဲကႝုညးတအ္ မှိဟ္ၐါသဿာန္သဿဳက္စ ေကာန္ ဍဳင္ဗဿာ မၿဂိပ္တိတ္အာ ႏူဍဳင္ၐါတၜဂွ္ ညးမဒုင္လဝ္ယဿဳ မဝ္ဂ်ဝ္(မိုးႀကဳိ) (ယဿဳပှဳက္) မဟီုပၱိတ္ဂွ္ စုိပ္သှာံ (၂၀၂၀) ေတံမၢး ဍဳင္ဗဿာဂွ္ ႏြံတဵကၜဳင္ ကုႝ ဗမ္နယူကလ႘ယ်ာေပင္င္ေရာင္ သၢးရ။ မဝ္ဂ်ဝ္ဝြံ ေကင္ဒွ္ကၜဳင္ မှိဟ္တာလ်ဳိင္ အပႜဲဒပ္ပှာန္ဗဿာ ပြဳိင္ (၁၀) သှာံတဲု ဒွ္ညးမှဳံတဵကႝု ဆႝုဂဗၾကံင္င္ မြဲတၜရ။ ဘာပှာန္တုဲလဝ္ နကႝုကြတ္သိပၸံကမ္ပ်ဴတာ အဓိကတဲု ပႜဲသှာံ (၂၀၀၃) ေတံဂွ္ အလႝုအသ႘ပှာန္နအဖ ဗလးဏာ လဝ္ညးေတံ ကႝုအာကတ္လၛတ္ ကြတ္ေအန္ေဂ်န္န႘ယာ အပႜဲ ဍဳင္ရာတ္ယွာရ။ ပႜဲအလႝုအသ႘ မဗလးဏာလဝ္ တၜပညာသိပၸံ မှိဟ္ (၃၀၀) တၜ သြက္ဂြံအာကတ္လၛတ္ ကြတ္ပႜဲဍဳင္ရာတ္ယွာေတံဂွ္ ညးေတံပါဗက္အာ ပႜဲအလန္ဒုတိယရ။ ညးေတံ ကတ္လၛတ္ကြတ္ ပႜဲတကၠသႝု႐ူပေဗဒ စပ္ကႝုေအန္ေဂ်န္န႘ယ်ာ ပြဳိင္ၐါသှာံတဲု ဒဒွ္ရ အလႝုအသ႘နအဖ ဗလးဏာ ညးေတံ ကႝုလၛတ္ပေရင္ နယူကလ႘ယ်ာ ေရာင္ဂွ္ အလန္ကၜာေတံ ညးေတံဟြံတီေကတ္ဏီရ။ ဆဂး ဗြဲႀကဵဏအ္ ညးေတံကၜဳိဟ္အာ ပ႐ူတအ္ဂွ္တဲု ညးေတံဟြံဒုင္တဲပုဟ္ ညးေတံသၢးရ။ ကာလညးေတံ ၿဂိပ္စိုပ္ကၜဳင္ လၸာ္ဍဳင္ေသံ ဆႝုဂဗသဿာန္သြဟ္စကႝု ေကာန္ဍဳင္အဝ္သေတလ႘ယ်ာၐါတၜဏအ္ဂွ္ တဲညးေတံဂတဝ္၊ ဇကုညးေတံဂတဝ္၊ ရမ်ာင္ညးေတံ ဂတဝ္ဒဿံင္ရ။ ဟိုတ္ေဍံဂွ္ ညးေတံ ဖံက္ကၜဳင္သစၥ ဗီုဏအ္ဂွ္ ဂြိင္ေဖက္တၜအဝႝု နအဖတအ္ ကေလင္ပလန္ ကႝုဘဲ ကုအိန္ထံင္ ညးေတံရ။
ကဿိန္ဍဳင္ရာတ္ယွာတအ္ သြက္ဂြံသြံကေပါတ္ကေညာတ္ နယူကလ႘ယ်ာကႝု ကဿိန္ဍဳင္ဗဿာဂွ္ နကႝုေသှာဝ္တုပ္လဝ္စိုတ္ရ။ ကဿိန္ဍဳင္ ကဝ္ရ႘ယ်ာသဿဝ္က်ာေလဝ္ ဘုိင္သြံကႝုကေပါတ္ နယူကလ႘ယ်ာ သြက္ဍဳင္ဗဿာကီုရ။ ဒုင္သဇိုင္လၱဴတင္နင္ သဿာန္သြဟ္ဂြံလဝ္ႏူကႝု မဝ္ဂ်ဝ္ဂွ္တဲု ကေပါတ္နယူကလ႘ယ်ာ ႏူဍဳင္ကဝ္ရ႘ယ်ာသဿဝ္က်ာ မဗၢပ္ လဝ္ ပႜဲဍဳင္ဗဿာဂွ္ ယႏၱရာ (စက္ယန္) ေဍံေဂတ္လဇုဲတဲု ထဲုထံင္ ဂၜဳိင္ဒဿံင္ေရာင္။ ဆဂး ေကၜာန္ကေမၜာန္ဂြံဒဿံင္ရ သာ္ဝြံ ေဒႆမန္ဢဝ္ ကႝုေဖဲတန္တာန္တအ္ညးၐါ ဟီုပၱိတ္ရ။
မဝ္ဂ်ဝ္လဵထၞးကႝု မြဲပၜန္ဂွ္ ကေပါတ္နယူကလ႘ယ်ာ မှဳံ ဇေမှာ္တုပ္ကႝု ကေပါတ္ရာတ္ယွာမဲြဂွ္ သိုင္ခှံလဝ္ ပႜဲႏိုင္လာင္ (ေနာင္လိုင္း) ေရာင္သၢးရ။ ေကာန္ဍဳင္ရာတ္ယွာ ညးမစိုန္သကီု ကြတ္တအ္ဂွ္ သြက္ဂြံလဵထၞးစ ပ႐ူဒဒွ္ ၐိုတ္ဂလုိင္လႝု ေကၜာန္ဂြံလဝ္၊ ၐိုတ္ဂလုိင္လႝု စိုပ္ဒဿံင္တရဵရဂွ္တဲု ညးတအ္ႏြံတန္တဵဒဿံင္ ပႜဲဌာနကေမၜာန္ ဂွ္အိုတ္ရ။ ဒပ္လြဟ္နယူကလ႘ယ်ာ သြက္ဂြံေကၜာန္ပၱိတ္လြဟ္ဂွ္ သိုင္ခှံလဝ္ ဇေရင္ကြာန္မြဲ မှဳံဗဒဲါ ဒႝုသိကၡယရ။ ႐ုင္စက္ဝြံ ေကၜာန္ပၱိတ္ တဵ လြဟ္နယူကလ႘ယ်ာမာန္တဲု ေအန္ေဂ်န္န႘ယာတအ္ကီု၊ ဒပ္လြဟ္ေဇှာ္ကီု၊ ၾကတ္ပ႐ုိင္ကုီ၊ သီုကႝုဌာနထိင္ဒဝ္ ဂီုကၜဳီတအ္ မှဳံတဵပႜဲဒှာဲဂွ္ရ။ စပ္ကႝုတင္နင္ဗဿာၐါတၜ မဟီုထၞးလဝ္ဂွ္တဲု ႐ုင္စက္ နယူကလ႘ယ်ာ အလႝုအသ႘ နအဖဝြံ စပံၱႏူသှာံ (၂၀၁၄) ဏအ္တဲု ဇဿာပ္မြဲမြဲသှာံမၢး ဗမ္နယူကလ႘ယ်ာ မြဲမြဲမ ေကၜာန္ပၱိတ္ကႝုမာန္ေရာင္ သာ္ဝြံ ေဒႆမန္ဢဝ္ ကႝု ေဖတန္တာန္တအ္ ေဖ်ံလဝ္ေတဿာ္ရ။
ညးမပါဗက္အာ ကေရာံမဝ္ဂ်ဝ္မြဲတၜဂွ္ မှဳံယဿဳ ေတန္ေမန္ရ။ ညးဝြံ ဒွ္သဿာပိုန္ျဒပ္မြဲတၜတဲု ဒွ္ညးမပံင္ဖက္လဝ္ကႝု ကႜဳိပ္သၠဳိပ္အလႝု အသ႘ ညးကဆံင္လၱဴတအ္ရ။ ေလာန္ကၜဳင္ႏူ (၉) သှာံေတံရ ကာ လနအဖတအ္ စသိုင္ခှံပၱဳိန္ တိုက္လြဟ္နယူကလ႘ယ်ာေတံဂွ္ ႏူကုႝ ကုမၸဏ႘ေတန္ေမန္တအ္ ကုမၸဏ႘ေတဇတအ္ ဒးထံက္ပင္ကႝု ခရိတ္ကာန္ထ႐ုိက္တဲု ေသၢာံသိုင္ခှံပၱဳိန္ကႝု တိုက္လြဟ္နယူကလ႘ယ်ာ မပံင္ဗစပ္လဝ္ ဍဳင္ရာတ္ယွာကႝု ကဿိန္ဍဳင္ကဝ္ရ႘ယ်ာသဿဝ္က်ာတအ္ဂွ္ရ။ အလႝုအသ႘ နအဖတအ္ဟီုဂွ္မၢး ႐ုင္စက္နယူကလ႘ယ်ာဝြံ သြက္ဂြံ ေကၜာန္ပၱိတ္ ကေပါတ္ဂဥဳဲလြ႘ယဲ သြက္႐ုင္ဂဥဳဲတအ္ဂွ္တဲု မသိုင္ခှံပၱဳိန္ လဝ္ေရာင္ သၢးရ။ ဆဂး ပႜဲ႐ုင္ဂဥဳဲဍဳင္ဗဿာ သီုဖအိုတ္တအ္ဂွ္ တၜပညာ လၸာ္သိပၸံနယူကလ႘ ယ်ာတအ္ဂွ္ ႏြံတဵမူစိတၜကီုေရာ။ ဍဳင္ဗဿာဂွ္ ဆ ၐုိတ္ဂြံလဝ္ ပဿတ္အ႘ေလတၳေရာေဏတ္ ညိညဓဝ္ကီုရ။ အဓိပၸါယ္ ဟြံမြဲပုဟ္ သာ္ဝြံ ညးတၜပညာတအ္ ပၚပဲါတဵအိုတ္ရ။
တင္စဿတ္သမၱီဂမၜဳိင္
၁။ မာင္ဓါတ္ယူေရန႘ယာမ္(Uranium Mines) မပၱိတ္ကႝုသဿဳဟ္ဓါတ္ နယူကလ႘ယ်ာဂွ္ သိုင္ခှံလဝ္ ႏြံတဵ (၁၀) ဒှာဲရ။
၂။ တှံကေပါတ္ယူေရန႘ယာမ္ (ူရအနိုမ ၸလအနတစ ) မပၱိတ္ကႝုသဿဳဟ္ဓါတ္ နယူကလ႘ယ်ာဂွ္ ႏြံတဵ (၂) ဒှာဲရ။
၃။ စက္ယာန္မဗေဂတ္ကႝု သဿဳဟ္ဍာ္ဂွ္ ႏြံတဵ (၂) ဒှာဲရ။
(က) ျပဝ္ေဂ်တ္ၫိုင္ကုင္( Nyuangone Project) မှဳံပႜဲရး မေကြ။
(ခ) မှဳံပႜဲသဿဝ္ဒႝု (၃)မ မဒွ္ဒႝုေဍာတ္အိုတ္ ေကာ္ခဵစဂွ္ ႏိုင္လာင္(Naung Laing) ရ။
၄။ ပႜဲသှာံ (၂၀၀၀) ဂိတုေသပ္ေတမ္ဗာဂွ္ နအဖကႝု ကဝ္ရ႘ယ်ာသဿဝ္က်ာတအ္ ထပက္စဿတ္တဲ စပ္ကႝုကိစၥ ဓါတ္နယူကလ႘ယ်ာရ။
၅။ ပႜဲသှာံ (၂၀၀၁ - ၂၀၀၂) ဂွ္ ကဝ္ရ႘ယ်ာသဿဝ္က်ာကႝု နအဖတအ္ ထပ္ထပက္လဝ္စဿတ္တဲ သြက္ကာန္ထ႐ုိက္ (၄) ဒှာဲပၜန္ရ။
၆။ ပႜဲသှာံ (၂၀၀၂) ဂွ္ အလႝုအသ႘ဗဿာ သိုင္ခှံပၱဳိန္ဌာနဗဟႝုသုေတသန နယူကလ႘ယ်ာကႝု ဗၵပ္ေအန္ေဂ်န္န႘ယာ ပႜဲေဒသႏိုင္လာင္ရ။
၇။ ပႜဲသှာံ (၂၀၀၄ - ၂၀၀၅) ဂွ္ ႏူကႝုကုမၸဏ႘ေတဇ ကႝုလွဳဲတဲု နအဖတအ္ ၐံက္ခဲါေကၜာန္ဗဒွ္ ခှံပၱဳိန္လဝ္ဥမင္ အပႜဲႏိုင္လာင္ဗြဲမေဇှာ္ရ။
အေဃာကာလဝြံ ေကာန္ဍဳင္ရာတ္ယွာ ရဲညးမဂၜဳိက္ဂၜာဲ ဓါတ္ယူေရန႘ယာမ္တအ္ မြဲဂေကာံဂွ္ အာစိုပ္ေဒသ ရးတနင္သ႘ေတံ (၃) ဝါရ။
၈။ ပႜဲသှာံ (၂၀၀၇)၊ ဂိတုေမဂွ္ နအဖကႝုရာတ္ယွာတအ္ တုပ္စိုတ္ထပက္စဿတ္တဲ သြက္ဂြံသိုင္ခှံပၱဳိန္ တိုက္ဓါတ္မပၱိတ္ကႝု ျဇဟတ္လက္ကၜဳိက္ရ။
၉။ ပႜဲသှာံ (၂၀၀၉) ဂိတုေအေၿဗဝ္ဂွ္ နအဖတအ္ တိုပ္ေဖ်ံဓါတ္ယူေရန႘ယာမ္ သြက္နယူကလ႘ယ်ာ ၾကပ္ဍဳင္လာယွဝ္ တြဳႝရးဍဳင္ေသံေတံရ။
၁၀။ ပႜဲသှာံ (၂၀၁၄) ေတံမၢး မဲြသှာံေတွ္ ဗမ္နယူကလ႘ယ်ာမြဲမ ႐ုင္စက္တအ္ ေကၜာန္ပၱိတ္ကႝု ေလဿင္သှာံမာန္ေရာင္ သၢးရ။
၁၁။ ပႜဲသှာံ (၂၀၂၀) ေတံမၢး နအဖဂွ္ စဿ႘လဝ္သြက္ဂြံပုိင္ၿပ႘အာ ဗမ္နယူကလ႘ယ်ာ ပႜဲေသၠံတဲ ဗြဲမေပင္ကဿဳိဟ္ေရာင္ သၢးရ။
ညးပတိုန္ထၞး - မန္ဒႝုဂူ
0 တၜ ဟီုဂလာန္ပၚပဲါလဝ္ ဒှာဲဏအ္ရ:
Post a Comment