ျပယာဲပေရင္ဍဳင္ကြာန္တၛဲဏံ

ပႜဲ အရာေဝင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဝြံ ပြမစိေစာန္ကုႝျပယာဲဂွ္ ဒွ္အရာကိစၥဇှာ္မြဲေဏာင္ ၐိုန္ဒွ္ကၜာရေလဝ္ လၱဴျပယာဲ ဇကုမေဝင္ဏာဂွ္ ညံင္ေသၢာံစိုပ္ဒတုဲမာန္၊ ပေရင္အံင္ဇှးမြဲ ေသၢာံကလိဂြံမာန္ဂွ္ ဒးႏြံကုႝ တင္ပတဝ္ကႜဳိပ္ ေဟင္ရ။

ျပယာဲဟုီဂွ္ ဒွ္ၾကက္ရွ္သာ ပြမဆန္ၐန္ေဖ်ံဗ်ဴဟာလး ဂၜံင္တရဵ ေပÌဗၱဳိက္ပေရင္ဍဳင္ ကြာန္ နဲကဲနာနာ ညံင္ေသၢာံ ဒွ္အာ အထံက္အပင္ စပ္ကုႝ တင္ပတဝ္ကႜဳိပ္ဇကု မရန္တဿအ္လဝ္ ဂြံဒွ္ကၜဳင္မာန္၊ ဒွ္ကၜဳင္တုဲ ဂြံတန္ၾကန္အာမာန္ဂွ္ ဒးေဖ်ံသၨဳိင္ရိုဟ္ကှက္ ပႜဲကုႝျပယာဲ ေဟင္ရ။ ဗုီဂွ္ကုီ သဿာပေရင္ ဍဳင္ကြာန္တအ္ကုီ၊ ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္တအ္ကုီဂွ္ ဇဿာပ္ပ္မဖ်ဳဲဏာ ေကာန္ကၜမြဲမဂွ္ ဟုိတ္ဖုႝေဍံဗုီလုႝ၊ တင္ဇုီကပိုက္ေဍံ ဗုီလုႝဂွ္ ကၜးကၜးမးမး ဒစးဒုင္တုဲ ဒးေတာ္ေတဿာ္ လဝ္ ဟတုဲတုဲရ။

ေတာ္ရံင္ေကတ္ လၱဴျပယာဲပေရင္ဍဳင္ကြာန္ ဍဳင္ပ႙ု / ဍဳင္ဗဿာတၛဲဏံဝြံ ဗုီအလုႝအသ႘တဿိ ''ဥဴတုင္ျဇဳင္'' တအ္၊ ဗုီေဗာ္ အာန္ေအဝ္ဒ႘ (NLD)၊ ဗုီေဗာ္ေကာန္ဍဳင္အရင္ ဂေကာံရပ္လြဟ္တအ္ လးဂၜံင္ပတဝ္ ကၜဳင္ လၱဴဂၜံင္တရဵ ပေရင္ဍဳင္ ကြာန္ညးတအ္ ပႜဲအကာဲ အရာျပဟ္ဟ္ဝြံ ညးမဗွ္ပရုိင္တအ္ ညးစုိတ္ မလုပ္စကုႝ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္တအ္မၢး ပုႝတုဲစုိတ္ ဒးလုပ္စ၊ ပုႝတုဲဒးစြံကၜဳင္အ႐ီု လၱဴအကာဲအရာ ဏံဝြံရ။

စပ္ကုႝပေရင္ဏံတုဲ အကာဲအရာဗုီ ျပင္ပိဗုီ ပ႙ုသၛ႘ဂၜိပ္ပၚပဲါေကတ္မာန္ရ။ ဆဂး အကာဲအရာဏံဝြံ နကုႝ ညးခ်ဴလိက္ ဏံေဟင္ သၛ႘ဂၜိပ္ပၚပဲါေကတ္ နကုႝလညာတ္ဇကု သက္သက္ ဟြံေသင္တုဲ ဒုင္သၨဳိင္လၱဴ ပေရင္ပၚပဲါ သဿာပေရင္ ဍဳင္ကြာန္တအ္ကုီ၊ တင္ဒတူလိုင္ ႏူေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ ကြာန္နာနာ တအ္၊ ဂေကာံ နာနာတအ္တုဲ ဆက္ပတုိန္ထၞးအာ မဒွ္ရ။

ကုိပ္ကၜာအုိတ္ မိက္ဂြံပၱဳိန္ထၞးဂွ္ အကာဲအရာျပယာဲ အလုႝအသ႘တဿိ လၱဴပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဍဳင္ဗဿာ မဒွ္ရ။ ဆဂး ေလဿင္င္ ပ႙ုဟုီပရူအလုႝအသ႘တဿိဝြံမၢး တမ္႐ုိဟ္အလုႝအသ႘ဏံ ေဇတ္တ္ဂွ္ ႏူလုႝ၊ နကုႝ ေသှာတ္ ေသှာဝ္ ဗုီလုႝခ်ဴဓဇက္တုဲ အုပ္ဓုပ္ဍဳင္၊ ပေရင္လစြံစုိတ္ အလုႝအသ႘တဿိ (ဝါ) ပေရင္ဆက္ေဆာံ အလုႝ အသ႘တဿိဏံ လၱဴေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ နာနာ၊ ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ ေကာန္ဍဳင္အရင္ မရပ္လြဟ္တအ္ ဗုီလုႝႏြံ သာ္ဂွ္သဿးဟြံက စပ္ကုႝပေရင္ ဆက္ေဆာံ ကလုတ္ဍဳင္ (သံတမံေရး ရာ) ကု ညးဂၜးတိ မပၱံကုႝ အေမရိကာန္၊ အ႘ယူတအ္ ေကုာံ ဂေကာံကုလသမဂၢ (UN)၊ သၟာင္ႏူဂွ္ပၜန္ စပ္ကုႝပေရင္ဆက္ေဆာံ ဍဳင္ဇုိင္ဝုတ္ဒိုဟ္ ဗြဲေတဿင္ အာၿဇ႘ယာန္ ဗုီအလုႝအသ႘ 'ဥဴတုင္ျဇဳင္' ပၱဳိန္ထၞး အာတ္မိက္လဝ္ သြက္ေသၢာံ ဒွ္ဥကၠဌ အာၿဇ႘ယာန္ ပႜဲသှာံ (၂၀၁၄) ေတံ ဒုင္သၨဳိင္ လၱဴတင္တအ္ဏံဝြံတုဲ ပ႙ုသၛ႘ဂၜိပ္ ေကတ္မၢး ျပယာဲ အလုႝအသ႘ဏအ္ ေဝင္ဒဿံင္လၱဴပေရင္ ဍဳင္ကြာန္ တၛဲဏံဂွ္ ပ႙ုတအ္ကၜဳိဟ္ေကတ္မာန္ရ။

ဒးဟုီကၜးကၜးမၢး တင္ပတဝ္ကႜဳိပ္ အလုႝအသ႘တဿိ မေကၜာန္ၐုိတ္ဒဿံင္ တၛဲဏံဂွ္ ညံင္ေသၢာံ ကလိဂြံ တင္တုပ္ စုိတ္ ႏူဍဳင္အာၿဇ႘ယာန္တအ္ ေသၢာံကုႝဒှာဲကုႝ အလုႝအသ႘ဏံ ညံင္ေသၢာံဂြံဒှာဲ ဥကၠဌ အာၿဇ႘ယာန္ရ။ နကုႝ အလုႝအသ႘ ဏံေလဝ္ ပလံင္ဗစုိပ္လဝ္လိက္ ကုဂေကာံညးအုပ္ကာ အာၿဇ႘ယာန္တုဲဒွ္ဒဿံင္ရ။ ၐိုန္ရ ဂေကာံနာနာတအ္၊ ညးဂၜး တိတအ္ကုီ၊ ဍဳင္အာၿဇ႘ယာန္လၛဳႝတအ္ ပၱဳိန္ဂလာန္တးပဲါဒဿံင္ အလုႝအသ႘တဿိဏံ၊ ကုႝဒဿံင္ျဇဟတ္ဓရုိဟ္ ကုဍဳင္မပါ လုပ္ဒဿံင္ ပႜဲဂေကာံ အာၿဇ႘ယာန္ဏံကုီေလဝ္ တင္ပတဝ္ကႜဳိပ္ အလုႝအသ႘ တံ ဆက္တုဲ ေသွ္ၐက္ဒဿံင္ဖိုဟ္ေဏာင္ဂွ္ ပ႙ု ညာတ္ေကတ္ဒဿံင္ ေပင္င္ရ။

လၱဴေဍံတအ္ရန္လဝ္ ညံင္ေသၢာံစုိပ္ မာန္ဂွ္ေလဝ္ ေဍံတအ္ဂၜာဲဂၜံင္ ေဝင္ဒဿံင္ျပယာဲ နာနာသာ္ရ။ လၱဴဏံ ဆက္တုဲ ဒးဓမံက္ထၞးညိ ပၜန္ဂွ္ ႏူကုႝအလုႝအသ႘ဏံ ဂြံကၜဳင္အဝုႝတုဲ အလုႝ အသ႘ဏံကုႝဂၜံင္ ဒုင္ဆုႝကၜဳင္ ကုႝကလုတ္ဍဳင္ ႏူဍဳင္ ညးဂၜးတိတအ္ေလဿင္င္တုဲ ဒက္ကၜဳင္ဓဝ္ ပေတွ္ ဓမံက္ထၞးကၜဳင္ ရုပ္ရဵညိည မပၱံ ကုႝလ ေလာင္ၾတးေကၜံ အေခါင္သၜးပြး သ႘ကၜ႘ကၜဳင္ ပ ေရင္ဍဳင္ကြာန္ ေကုာံ ပေရင္ ပုိန္ျဒပ္တုဲ ဂြံကၜဳင္ တင္တုပ္စုိတ္ သြက္ေသၢာံပံင္ေတာဲ ဓမံက္အာ ႐ုပ္ရဵ မြဲစြံ စပ္ကုႝကေမၜာန္ မတုပ္သဿဟ္တအ္ဂွ္ရ။ ဆဂွ္ သဿးဟြံက ျခာဟြံလအ္ဂွ္ အလုႝအသ႘တအ္ ကုႝအေခါင္ကုႝ 'မစၥတာ ေကန္တာဏာ' (ညးစှးေတဿင္အေခါင္ အရာမှိဟ္ကုလသမဂၢ -UN Human Right Special Rapporteur) လုပ္ ဍဳင္ဗဿာတုဲ ညးေတံဆုႝဂဗ ကၜဳင္ကုႝ ညးစှး အလုႝအသ႘၊ ဒဝ္အံင္သာန္သုက်႘ ကႝုကမၼတ႘ဗဟႝု ေဗာ္အာန္ေအဝ္ဒ႘ (NLD)၊ သဿာပေရင္ ဍဳင္ကြာန္ ေကုာံ ေကာန္ထံင္ပေရင္ ဍဳင္ကြာန္တအ္ရ။ ပႜဲတၛဲညးေတံကေလင္စဵဂွ္ ေကၜာန္ ဗဒွ္ဏာ ေပဲါ ေသာင္ကလး ပႜဲေသှဟ္ကၞင္က်ာ ဍဳင္လၢဳင္တုဲ ဟုီဂးဏာ ပေရင္ကေမၜာန္အလုႝ အသ႘တဿိဏံ မခ်႘ဒရာင္ ဒဿံင္ဂွ္ ၐိုန္ရပေရင္တဵ တက္မြဲနဲမြဲဗုီ ႏြံကၜဳင္ကုီေလဝ္ စပ္ကုႝအေခါင္ အရာမှိဟ္တုဲ ဒးဒွ္ဒဿံင္ဓဝိင္ေဇှာ္ ကုႝျဇဟတ္ ဏီရ။ ဣဏံဂွ္ တုပ္ညံင္ရဵ အကာဲအရာ ကုႝ ဏာကေမၜာန္ ကုအလုႝအသ႘တဿိဏံ ဒးခ်ပ္ ဇန္ ျပဳေျပင္အာ ပႜဲအနာဂတ္ မဒွ္ရ။ လၱဴအကာဲ အရာဏံ ၐိုတ္လုႝအလုႝအသ႘ပှာန္ ေရင္တၜဳင္ ဓမံက္အာ ႐ုပ္ရဵေရာဂွ္ ပ႙ုတအ္ ဒးသၛ႘ဂၜိပ္ ဒး မင္ဗုႝဒဿံင္ ဖိုဟ္ဏီရ။

ဆဂး ဗုီသဿာပေရင္ဍဳင္ ကြာန္လၛဳႝ တအ္ သၛ႘ဂၜိပ္ေကတ္ဂွ္မၢး ဟုိတ္ႏူအလုႝအသ႘ ဏံ ဒုင္ဆုႝကုႝ ဒဝ္အံင္ သာန္သုက်႘ကုီ၊ ဒုင္တဲကုႝ အေခါင္ကလုတ္ (ဝါ) သှာဲဒဵႏူဍဳင္နာနာ ေကုာံ ညးစှးကုလသမဂၢ 'မစၥတာ ေကန္တာဏာ'ကုီ၊ ဗုီေကၜာန္ သၸဒဿံင္ ေကာံဓရုီကၜတ္ထဝ္ ေလာန္ကၜဳင္ေတံဂွ္မၢး အကာဲ အရာေဍံ ခုိဟ္ တိုန္ ႏူမြဲအခိင္ေတံတုဲ ပႜဲသှာံ (၂၀၁၄) ဏံမၢး အလုႝအသ႘တဿိဏံ ကလိဂြံ ဒှာဲမာန္ေဏာင္ဂွ္ ညးလၛဳႝတအ္ ပၚပဲါဒဿံင္ရ။ ၐိုန္ဂွ္ေလဝ္ ဓဝ္ပေတွ္ လၱဴညး ဂၜးတိ တအ္ ညံင္ဂြံႏြံ ဍဳင္ဇုိင္ဝုတ္ဒိုဟ္ တအ္ ဂြံဒုင္ကၜဳင္တဲ မာန္ဂွ္ အလုႝအသ႘ဏံ ဆက္တုဲ ဒးေကၜာန္ထၞးကုႝေဏာင္။ ပြမထၸက္ ပှာန္ ပႜဲေဒသေကာန္ဍဳင္အရင္ မပၱံကုႝ ေသံ၊ ကေခ်င္၊ ကေရင္တအ္ဂွ္ ဒးေဒံါေကၜံတုဲ ေကာ္ဘိက္ သ႘ကၜ႘ေဒံါပန္ေပွာ္ ဒက္ပၱဳိန္ပေရင္ ၐိုဟ္လလံမာန္မၢး အလုႝအသ႘ဏံ ပုႝတုဲဂြံအာဒှာဲ လၱဴစင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဂၜးကဝ္ရ။

သၟာင္ႏူဂွ္ပၜန္ ဟုိတ္ႏူ ညးမခ်႘ဒရာင္ ဒဿံင္ အေခါင္အရာမှိဟ္တအ္ ေကာ္ဘိက္ဒဿံင္ ကံင္ၿဇ႘ဂုီကၜဳီ ကုလ သမဂၢ ေကုာံ ေကာံဓ႐ီုေဇှာ္ ကုလသမဂၢ သြက္ေသၢာံပံက္ပၱဳိန္ ကမၼေယွန္ ဂၜဳိက္ဂၜာဲ (Commission of Inquiry) ေသၢာံ ဂၜဳိက္ဂၜာဲ အာ ပေရင္ဖံက္ပကဝ္ဒဿံင္ အေခါင္အရာမှိဟ္ တုဲတုဲေတံတုဲ သြက္ေသၢာံေကာ္ ပတုိန္ဏာ ရာဇဝတ္ပှာန္ (War Crime)၊ ရာဇဝတ္ဒစုႝဒစး ဂုဏ္သိကၡာမှိဟ္ (Crime against human ity) လၱဴဍဳင္ဗဿာရ။ ဟုိတ္ဂွ္တုဲ တင္ဒတူလုိင္ ညးမခ်႘ဒရာင္ဒဿံင္ အေခါင္အရာ မှိဟ္တအ္ဝြံ ယဝ္ခါရ ပေရင္ေကာ္ဘိက္ဏံမြဲ ႏူကုႝကံင္ၿဇ႘ ကုလသမဂၢေတံ ေဖ်ံ ကၜဳင္သၢဳတ္သြာတ္ သၸကၜဳင္စဿတ္သမၱီ ဂၜဳိက္ဂၜာဲ ကၜဳင္ လၱဴ အကာဲအရာဏံမၢး ဇုီကပုိက္ကၜဳင္ကုႝ အလုႝအသ႘ဏံ ေဇှာ္ ကုႝျဇဟတ္ရ။ သၟာင္ႏူဂွ္ပၜန္ ညး မေဖ်ံလဝ္သၢဳတ္သြာတ္ ကုႝအမိင္ လုိန္ဓေလက္ လဝ္ ခမ႘သင္ ေကုာံ ကြးဘာတအ္ ႏူသှာံ (၂၀၀၇)၊ (၂၀၀၃) ဒ႘ေပဝ္ေယန္ေတံဂွ္ စုႝဒးဒုင္ ပၱဳိန္ ရုင္ေသှာဝ္ဓဝ္ဂၜးတိ (ICJ) ေလဝ္ ဒွ္မာန္ရ။ ဟုိတ္ဂွ္တုဲ ပေရင္ ေကာ္ဘိက္ဏံ ညံင္အသိင္လိုန္ေဍံ ေသၢာံကႜဳိန္ေစွ္ ဍဳင္နာနာ မြဲေတဿင္ ဍဳင္ဇုိင္ဝုတ္ဒိုဟ္တအ္ ညံင္ဟြံဂြံ ထံက္ ကၜဳင္ဂလာန္လၱဴဏံဂွ္ အလုႝအသ႘တုဲကၜဳင္ေတံ ကုီ၊ အလုႝအသ႘လဿဳဟ္ဏံကုီဂွ္ ဆက္တုဲ ေဖ်ံကၜဳင္ဗီု၊ ပလုီဗဇး ေဝင္ ကၜဳင္ျပယာဲ လၱဴ ဏံဗုီျပင္နာနာရ။ စပ္ကုႝ ပေရင္ဏံတုဲ ဍဳင္ တာဝွာ (Darfur) သၠဳတ္လၸာ္ အာဖရိကေတံ ထၞးကၜဳင္ လဝ္သက္သ႘ လၱဴညးဂၜးတိ ဗြဲေတဿင္ ဍဳင္တၜအဝုႝတအ္ တုဲတုဲဒဿံင္ရ။

နကုႝ တင္ဒုတိယမြဲဟုီဂွ္ ဂၜံင္တရဵ ေဗာ္ဒ႘မဝ္ကေရၿဇ႘ ဗုီ'ဒဝ္အံင္သာန္သုက်႘' ေဝင္ကၜဳင္ျပယာဲ လၱဴပေရင္ ဍဳင္ကြာန္ တၛဲဏံဂွ္ ၐိုန္ရ ညးဂၜးတိတအ္ ကုႝျဇဟတ္တက္တဲ ကုီ ေလဝ္ သြက္ေဗာ္ပေရင္ ဍဳင္ကြာန္လၛဳႝ၊ သဿာပေရင္ဍဳင္ကြာန္ လၛဳႝတအ္ ဇိပ္ပ္ဂၜိပ္ပ္ ကၜဳိဟ္ ေကတ္ လၱဴပေရင္ကေမၜာန္ညး ဟြံမာန္ရ။ ဆဂး ဟုိတ္ ႏူသဇိုင္ဒဿံင္ ပေရင္ခ်ပ္ဍဳိန္လ် ဟြံေသင္မၢး လၱဴေဇဿာဝ္ဂၜံင္တရဵဂွ္ ဗြဲမကိတ္ည႘ ေဇြာဝ္ဗက္ဟြံမာန္တုဲ ဟြံ ကၜဳိဟ္အကာဲအရာ ဖအုိတ္ဟာဂွ္ ေထင္ခ ယ်ေကတ္ ဟြံဒးရ။

ႏူကုႝ 'ဒဝ္သု' ဗၜးတိတ္ကၜဳင္ ႏူ ေကှာတ္သှာံ (၂၀၁၀) ဂွ္ ဟုိတ္ႏူပေရင္ခ်႘ဒ ရာင္ညးတုဲ ေဗာ္ NLD ကေလင္ယုိက္ ကၜဳင္မုက္ လၱဴညးဂၜးတိတအ္ မြဲဝါပၜန္ေလဝ္ ဟုီစမာန္ရ။ ဆဂး ဟုိတ္ႏူ ဟြံပၱဳိန္လဝ္ စရင္ေဗာ္ ပႜဲကမၼေယွန္မာဲ ဟြံလုပ္ဒုင္ရုဲမာဲတုဲ ႏူဂိတုေမ သှာံတုဲကၜဳင္ေတံဂွ္ အလုႝအသ႘ တအ္ လေလာင္ ၾတးကၜဳင္လဝ္ ေဗာ္ဟြံလုပ္ ေသှာဝ္ တုဲဒွ္ဒဿံင္ရ။ ဆဂး နကုႝေဗာ္ဏံေလဝ္ ဒုင္သၨဳိင္ လၱဴေသှာတ္ဥပေဒ ဒက္ပၱဳိန္ေဗာ္၊ ပေရင္အံင္ဇှး ေပဲါရုဲမာဲ ႏူသှာံ (၁၉၉၀) ေတံ တုဲ ေဗာ္ဏံ ဒွ္ေဗာ္လုပ္ကုႝေသှာဝ္ေပင္င္ရ နကုႝ'ဥဴေဝန္ေတန္၊ ဥဴညာဏ္ေဝန္' တအ္ ေကင္ဟုီကၜဳင္ လဝ္ကုႝ ဂေကာံပ႐ုိင္တအ္ ဂၜဳိင္ ဂၜဳိင္ကုႝဝါရ။ ၐိုန္ဂွ္ေလဝ္ ယဝ္ခါရ အလုႝအသ႘တအ္ ကုႝျဇဟတ္ဓ႐ုိဟ္ လၱဴေဗာ္ဏံ နကုႝ ႐ုင္ေသှာဝ္ဓဝ္ဍဳင္ပ႙ု ဆက္တုဲ ေစာဲအာဂဗုတ္ ပေရင္ဏံ ႏူဂွ္မြဲကဆံင္ ဟြံေျပၿပံင္မၢး စုႝကုႝ စိုပ္႐ုင္ေသှာဝ္ဓဝ္ ဂၜးတိ ဆက္ေစာဲအာဂဗုတ္ ပၜန္ရ။

အခိင္လဿဳဟ္ ကေလင္သၛ႘ဂၜိပ္ေကတ္ လၱဴပေရင္ကေမၜာန္ညးပၜန္မၢး ပေရင္ဆက္ေစၜာံကုႝ ညးဂၜးတိတအ္၊ ပြမဒုင္တဲ ဆုႝဂဗ တက္က်ာကုႝ ကလုတ္ဍဳင္နာနာ၊ ပြမပလံင္ ဗစုိပ္ဂလာန္ၾသဝါဒ ကုေပဲါေကာံဓရုီ ဆက္ စပ္ ကုႝပေရင္ဍဳင္ဗဿာ ကုညးဂၜးတိ မေကၜာန္ဗဒွ္ ဂမၜဳိင္၊ ပံက္ပတိုန္ ပေရင္ဆက္ေစၜာံသဿတ္ (Youth Net work) ေကုာံ ပေရင္ဆက္ေစၜာံ ဒ႘မဝ္ကေရၿဇ႘ (Democracy Network)၊ ထံက္ကၜဳင္ဂလာန္ လၱဴညးမခ်႘ ဒရာင္ဒဿံင္ အေခါင္အရာမှိဟ္တအ္ ေကာ္ ဘိက္ ကမၼေယွန္ ဂၜဳိက္ဂၜာဲ (CoI) ႏူသၢဳတ္သြာတ္ ကံင္ၿဇ႘ဂုီကၜဳီ ကုလသမဂၢ၊ ပြမခ်ဴဆာဲပၱဳိန္ထၞး စပ္ကုႝ တင္ယုတ္ ေဒက္ အခိင္ကာလေပဲါ႐ဲုမာဲ (၂၀၁၀)၊ သုီသၜဳင္ပၱဳိန္ အသိင္ပေရင္ဆက္ေစၜာံ ကုႝသဿတ္ ေကုာံ ညးဍဳင္ကြာန္ ႏူေဒသတအ္ မပၱံကုႝ တရဵ ဍဳင္ဗကာံ ေကုာံ ဍဳင္ဗေဂါတအ္ ပေရင္ ကေမၜာန္ဏံသုီဖအုိတ္ဂွ္ ဒွ္ပေရင္ကေမၜာန္ညး ပေလဝ္စ သြက္ေပဲါဗၱဳိက္ဒုတိယ ေလဝ္ ညးလၛဳႝ တအ္ ဟုီဒဿံင္အုိတ္ရ။ ေပဲါဗၱဳိက္ပထမဟုီဂွ္ ေပဲါဗၱဳိက္ႏူကုႝ (၁၉၈၈ - ဒၥံါပန္မ) ေတံ ညးဂမၜဳိင္ သၸစှးဟုီဂးကၜဳင္တုဲ ေပဲါဗၱဳိက္ဒုတိယ ဟုီဂွ္ ဒးေကတ္အခိင္ပေလဝ္ပေလတ္ ဒးေဖ်ံဗုီသဇုိင္ဒဿံင္ ခ်ဳိတ္တ္ ပၜဳိတ္တ္တုဲမွ ယုိက္မုက္ မာန္ေဏာင္ဂွ္ ညးဂမၜဳိင္တအ္ ပၚပဲါဟုီဂး ဒဿံင္ရ။

ဆဂး ဒုင္သဇုိင္ လၱဴ'ဒဝ္သု'ဒုင္တဲ ဆုႝဂဗကုႝ အလုႝအသ႘တဿိသမတ 'ဥဴတုင္ျဇဳင္' ဂိတုအဝ္ဂါတ္ (၁၉)ဂွ္ တုဲ တုပ္စုိပ္ ဟုီဂးကၜဳင္ ဒှာဲေထက္ကုႝ ပံင္ေတာဲဂံြဂွ္ ပံင္ေတာဲတုဲ ဓမံက္ အာ႐ုပ္ရဵေဏာင္၊ သဘဵဓဝ္လၛဳႝ ဒှာဲပံင္ေတာဲ ဟြံဂြံဏီဂွ္ စြံလဝ္မြဲလၸာ္ကၜာ နတၜဳင္လအာ ဗုီျပင္ဏံ ဟုီဂးသ႘ကၜ႘ဏာဂွ္ ဒွ္ကၜဳင္တင္သဿာန္ လၱဴညးဂမၜဳိင္ စပ္ကုႝပေရင္ ကေမၜာန္ ညး (ဝါ) ေဗာ္ NLD ရ။ ပႜဲပေရင္ပၚပဲါလၱဴဏံ ဟုီဂွ္ ဒုင္သဇုိင္လၱဴ လညာတ္ တင္ဒတူလုိင္ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဇကုတုဲ ဗုီညးကုႝညးဂွ္ တှဟ္ျခာ ဒဿံင္ ေပင္င္ရ။ ဗုီကမၼတ႘ စၜတ္ထဝ္ သၸစှးညးဍဳင္ကြာန္ (CRPP) 'ဥဴဨတာအံင္'ကီု၊ 'ဒဝ္အံင္ သာန္သုက်႘'ကီုဟုီဂွ္ ဒွ္ကႜဳိပ္သၠဳိပ္ ညးဍဳင္ကြာန္၊ ဒွ္ညးအာကႜဳိပ္ေဗာ္မြဲကုီတုဲ တှဟ္နသမတ 'ဥဴတုင္ျဇဳင္' ေကာ္ဘိက္ သ႘ကၜ႘ပေရင္ပိုန္ျဒပ္ဂွ္ နကုႝေပဲါသ႘ကၜ႘ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္လၱဴခုင္ ပုႝတုဲ ဒးေကၜာန္ေထက္ေဏာင္ ပၚပဲါဟုီဂးဏာရ။ ဣဏံဂွ္ ဒွ္ပေရင္ ပၚပဲါရ။ ၐိုန္ဂွ္ေလဝ္ ညးလၛဳႝ ဗြဲေတဿင္ ညးမခ်႘ဒရာင္ဒဿံင္ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မၛး ဍဳင္ သၠဳတ္ဍဳင္ေသံ ဍဳင္မၛးဏံ ဗုီလုႝဟုီဂး ပၚပဲါေရာဂွ္ ပေရင္ကေမၜာန္ 'ဒဝ္အံင္သာန္သု က်႘' မဆုႝဂဗ တက္က်ာကုႝ အလုႝအသ႘ဟုီဂွ္ ဒွ္တင္ခုိဟ္ ဟုီကၜာ ရေလဝ္ တုပ္ညံင္ရဵ အလုႝ အသ႘ဏအ္ သုင္ေစာဲအာ လၱဴပေရင္ဏံမြဲ သြက္ေသၢာံ ဒွ္ဒတုဲဖုႝ သြက္ေဍံသဿးဟြံက ယဝ္ခါရ လၱဴပေရင္ကေမၜာန္တုပ္ဂွ္ ညးဟ႘ေဇြာဝ္ ေကၜာန္ဗက္အာမၢး တင္ဒတူ လုိင္ေဗာ္ညး မရန္လဝ္ ေသၢာံကေလင္ပၱဴပၱဳိန္ သဇုိင္ဒဿံင္ အေခါင္အရာ ဒ႘မဝ္ကေရၿဇ႘၊ အေခါင္ အရာေကာန္ဂကူ၊ ဒုင္သဇုိင္ လၱဴအေခါင္တုပ္သဿဳဟ္ ေကုာံ ပေရင္ေရွ္ေသွ္ အေခါင္အရာ မှိဟ္တအ္ ဂွ္ ဒွ္ကၜဳင္တင္ဆိုအ္ဗမြဲတုဲ အနာဂတ္ ကဿဳိန္ဍဳင္ေဖဝ္ဒေရဝ္မြဲ ဂြံကၱဳႝဒွ္မာန္၊ ဂြံကေလင္ေကာ္ သၻင္သ႘ကၜ႘ ေပန္လုင္ အလန္ဒုတိယမာန္ဂွ္ ပုႝတုဲဒးေကတ္ အခိင္ရ။ပေရင္ပၚပဲါဏံ ၐုိန္ရပၚပဲါဒးျပဟ္အာ ဒွ္ကၜာ ေလဝ္ လၱဴျပယာဲ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ ညးဏံ ပ႙ုဆက္တုဲ ဒးေက်ာဝ္ ဗုႝအာေထက္ရ။

ဆက္တုဲပၜန္ နကုႝတင္တတိယမြဲ ဒးဓမံက္ထၞးပၜန္မၢး ပေရင္အလုႝအသ႘တဿိဏံ ကုႝျဇဟတ္ဓ႐ုိဟ္ ကုႝ ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ ကြာန္ ေကာန္ဍဳင္အရင္ ဂေကာံရပ္လြဟ္တအ္ ေသၢာံဒုင္တဲ လၱဴဂၜံင္ တရဵ ေဍံမလးလဝ္ ဂၜံင္တရဵ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ (၇) တင္ ဗြဲေတဿင္ ေသၢာံၿပံင္ သၜာဲေကၜံ ဒပ္ဇကု နကုႝဒပ္မင္ပယ်ဳႝ ေကုာံ ေသၢာံလုပ္ဒုင္တဲ ေပဲါ႐ဲုမာဲအလုႝအသ႘ပှာန္ မဒွ္ရ။ ဆဂး ဟုိတ္ႏူကုႝ ေဗာ္ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ ေကာန္ဍဳင္ အရင္ ဂေကာံရပ္လြဟ္တအ္ဂမၜဳိင္ ဂံင္တးပဲါ၊ ဟြံဒုင္တဲ လၱဴ အလုႝအသ႘ပှာန္ မကုႝနင္ဂၜံင္ဂွ္ ဒွ္တင္ခိုဟ္ သြက္ေသၢာံဆက္ ထိင္အာ တင္ဒတူလိုင္ဇကု၊ ဂၜံင္တရဵပေရင္ ဍဳင္ ကြာန္ဇကုသဿးဟြံက ပႜဲပေရင္ၿပံင္သၜာဲ ဍဳင္ပ႙ု ပႜဲအနာဂတ္ဟုီဂွ္ ဒွ္ကၜဳင္ျဇဟတ္ အဓိက မြဲေပင္င္ရ။ ဆဂး ဟုိတ္ႏူကုႝ ဟြံဒုင္တဲ လၱဴ ဂၜံင္တရဵ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ အလုႝအသ႘ပှာန္ (ဝါ) အလုႝအသ႘တဿိဏံဂွ္တုဲ ပေရင္ကုႝျဇဟတ္ ဓ႐ုိဟ္ ႏူအလုႝအသ႘ မပၱံကုႝသၜဳင္ပၱဳိန္ အသိင္ ျဇဟတ္ပှာန္ ပႜဲေဒသေကာန္ဍဳင္အရင္တအ္ ပုႝသၜဳင္တိုန္တုဲ အိုတ္ေကှာတ္ စုႝကုႝေဝင္ကၜဳင္ပှာန္ လၱဴေဗာ္ ရပ္လြဟ္ ေကာန္ဍဳင္အရင္ တအ္ရ။ အသိင္ေပဲါဗၱဳိက္ ေဇှာ္ကၜဳင္တုဲ စုႝကုႝ တၛဲဏံဒွ္ကၜဳင္ တင္အဓိက မြဲ သြက္ေသၢာံဗေဒံါ ေကၜံ ပေရင္ေပဲါဗၱဳိက္ဏံတုဲ ေသၢာံသ႘ကၜ႘အာ ပေရင္ၐိုဟ္ လလမ္ဍဳင္ ဗြဲေတဿင္ သၠဳတ္ေဒသ ေကာန္ဍဳင္အရင္တအ္ရ။

ေတာ္ရံင္ေကတ္ မြဲလၸာ္ပၜန္မၢး ဟုိတ္ႏူဟြံဒုင္တဲ လၱဴဂၜံင္တရဵ ပေရင္ကေမၜာန္ အလုႝအသ႘ဏံတုဲ တင္ဇုီ ကပုိက္ ပႜဲအနာဂတ္ဏံ ေသၢာံေသာင္ကလးမာန္၊ ေသၢာံဒုင္ဒဝ္မာန္ဂွ္ ကႜဳိပ္သၠဳိပ္ေဗာ္ ေကာန္ဍဳင္အရင္ တအ္ ဒစးဒုင္တုဲ ေကာံကေလာံေဖ်ံဗုီ ဒက္ပၱန္အာ ဒပ္ပံင္ေကာံ (UNFC – ညီညြတ္ေသာတိုင္းရင္းသား ဖက္ဒရယ္ေကာင္စီ) နကုႝတင္တုပ္စုိတ္ ေသၢာံဒတူလုိင္အာမြဲစြံ လၱဴ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ ေကုာံ ပေရင္ပှာန္ ဂွ္ ဒွ္ကၜဳင္ျဇဟတ္ ပေရင္ ပံင္ေကာံအာကႜဳိပ္ရ။ တန္တဵကုႝ UNFC ပလံင္ဗစုိပ္လဝ္လိက္ကႝု အလုႝအသ႘ ပႜဲစဿတ္တၛဲ (၁၇) ဂိတုအဝ္ဂါတ္ဂွ္မၢး ''ပြမထ ပက္ပှာန္ ကုျဇဟတ္ပၜန္ဂတး ေကာန္ဍဳင္အ ရင္တအ္ဂွ္ ေဒံါ ေထာံမြဲခ်ဳိန္ဏတုဲ လေလာင္ ၾတးေကၜံ ပေရင္ေဒံါပန္ေပွာ္ လၱဴအကာဲအရာဂွ္ အလုံမြဲကဿိန္ဍဳင္တုဲ နကုႝ UNFC (မသၸ စှးေဗာ္ေကာန္ဍဳင္ အရင္တအ္) ညံင္ေသၢာံဆုႝ ဂဗသ႘ကၜ႘ ဂၜာဲအာသြဟ္ညိ'' သာ္ဝြံ ဓမံက္ ထၞးလဝ္ ပႜဲလိက္ဗၥဳိပ္သမတ 'ဥဴတုင္ျဇဳင္'ရ။ ဒုင္သဇုိင္ လၱဴဏံတုဲ နကႝုညးအုပ္ကာ ဒပ္ပံင္ေကာံ 'နာဲဟံသာ' ဟုီဂွ္မၢး ''မိက္ဂြံသ႘ကၜ႘ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မၢး အလုႝအသ႘ ညး ဍဳင္ကြာန္ မံက္ကၜဳင္ဂတဏံမွ သ႘ကၜ႘ညိ'' ဗုီ အလုႝအသ႘ပှာန္ ဟုီဂးလဝ္ ႏူမြဲအခိင္ေတံဂွ္ရ ေပဲါသ႘ကၜ႘ပေရင္ဍဳင္ ကြာန္ ညံင္ေသၢာံဒွ္မာန္ဂွ္ ပ႙ုပလံင္ဗၥဳိပ္ဏာ လိက္ဗၥဳိပ္ဝြံရ။

ခါတ္ေကတ္အကာဲ လၱဴအကာဲအရာဏံတုဲ ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ ေကာန္ဍဳင္အရင္ မရပ္လြဟ္ တအ္ဝြံ ပတဝ္အာ ကုႝ ဂၜံင္ တရဵ ပိကႜဳိပ္တက္က်ာေပင္င္ရ။ ဂၜံင္တရဵဏံေဟင္ ဂၜာဲသြဟ္ပေရင္ ဍဳင္ကြာန္ ဍဳင္ပ႙ု ေသာင္ကလးပဋိပကၡ အကာဲအရာျပဟ္ဟ္ ဏံမာန္ရ။ တုပ္ဗုီဂွ္ ဗုီေဗာ္ကေခ်င္ (KIO &KIA) ဖက္ေဆာ ညးအုပ္ကာ'ဥဴလနာန္' ဟုီဂွ္မၢး ''နကုႝ ေဗာ္ကေခ်င္မြဲေဗာ္ဓဝ္ ေသၢာံ သ႘က႘ၜဂွ္ အစ႘အဇန္ ဟြံမြဲပုဟ္၊ နကုႝဗှတ္ဗၞတ္ အလုံဍဳင္မြဲေဟင္ သ႘ကၜ႘အာ ေဏာင္'' သာ္ဝြံ ဟုီဂး ဏာ ပႜဲဌာနပရုိင္ဨရာဝတ႘ရ။ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိေလဝ္ လၱဴအလုႝအသ႘အာတ္မိက္လဝ္ သြက္ ေသၢာံ ဆုႝဂဗတှဟ္ျခာ ကုအလုႝအသ႘ တြဳႝရးဂွ္ တးပဲါအာေပင္င္ေရာင္။ နကုႝဒပ္ပံင္ေကာံေဟင္ ဒုင္သ႘ကၜ႘ေရာင္ ညးတအ္ ဟုီဂးကၜဳင္လဝ္ရ။

ဟုိတ္ဂွ္တုဲ သေရာပ္ရံင္ေကတ္မၢး ယဝ္ခါရ အလုႝအသ႘ပှာန္ဏံ ဆက္ကုႝျဇဟတ္ဓ႐ုိဟ္ ကုေဗာ္ပေရင္ ဍဳင္ကြာန္ ေကာန္ဍဳင္အရင္ မရပ္လြဟ္တအ္မၢး ပေရင္ကလိုက္ ကဿဳႝဍဳင္ပ႙ုဏံ ပုႝတုဲ အသိင္သၠာတ္ျမဟ္ ကၜဳင္ သဿးဟြံက ဒွ္အာ တင္အခက္အခုဲ ကုအလုႝအသ႘ပှာန္ ေသၢာံယုိက္မုက္ ကုညးဂၜးတိဂွ္ ပုႝတုဲဒွ္ကၜဳင္ တင္ဆိုအ္ဗပၜန္ရ။ ညးမခ်႘ဒရာင္ ဒဿံင္ အေခါင္အရာမှိဟ္တအ္ ပုႝတုဲဂြံကၜဳင္ျဇဟတ္ ပႜဲအရာေကာ္ဘိက္ ကမၼေယွန္ဂၜဳိက္ဂၜာဲ (CoI) ႏူဂံင္ၿဇ႘ဂုီကၜဳီ ကုလသမဂၢ ေသၢာံေဖ်ံသၢဳတ္သြာတ္ လၱဴဍဳင္ဗဿာရ။

ျပယာဲပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဟုီဂွ္ ဒုင္သ ဇုိင္ လၱဴဓဝ္ပေတွ္ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ညးတုဲ ေဝင္အာ မဒွ္ရ။ လၱဴ မေဝင္ အာ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဏံဂွ္ တုပ္တဵညံင္ဇကု မဖ်ဳဲဒဿံင္ေကာန္ကၜ မြဲမကုီတုဲ ဟြံခ်ပ္ပၚပဲါၿဇဳိဟ္ဟ္ နက္က္မၢး ဒးဒုင္က်ေဟာံ ၿဗဳီအာ လၱဴစင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဂၜးကဝ္ သဿးဟြံက တင္ပတဝ္ကႜဳိပ္ဇကု ဒးဒုင္ဝးပကဝ္ ဏာဂွ္ ဟုိတ္ႏူျပယာဲေဟင္ရ။

ေကှဟ္-ေစာနာဲ (ဂေကာံသဿတ္မန္လညာတ္တဿိ)

ဂ်ာေနဝ္ေခတ္ပ႙ု (ေလဿင္-၆၃)

September 2011