ပႜဲကႝုအခါခုိဟ္ အခိင္တၛဲဏံ ညးဍဳင္ကြာန္မန္၊ သဿတ္မန္၊ ကြးဘာမန္ ေကုာံ သင္မန္တံဂမၜိဳင္ ေထက္ကႝုဒးဗွ္လၛတ္ရံင္ ဝင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မန္ကႝု ပေရင္ပၜန္ဂတးမန္ေရာင္။ ဟုိတ္ႏူ ဒးဒုင္ဍႝဳဍိဳက္၊ ပ်ဲပ်ာံ၊ ကဿာတ္လဒႝု၊ ဒးဒုင္ဂစုိတ္ကမၜက္ကၜဳင္ကႝု ဂကူဗဿာ၊ ပှာန္ဗဿာ၊ အလႝုအသ႘ပှာန္ဗဿာအဆက္ဆက္တဲု ညးအာကႜိဳပ္၊ ကႜိဳပ္သကုိပ္ ညးမဆာန္ဂကူမန္၊ သဿာပေရင္ဍဳင္ကြာန္မန္ ေကုာံ သဿတ္မန္တံ ဒက္ပတန္ျဇဟတ္ ေကာန္ဂကူမန္တဲု လုပ္ကၜဳင္ေပဲါဗတိုက္ သြက္ဍဳင္ဗၜးၐးဇကု(ဂကူမန္)ရ။ ဂကူမန္ပ႙ု ကၜဳင္ႏူဂကူျပဲ၊ ဂကူသဿိင္ ရာဇာမြဲတဲု ကာလလုႝမြဲ ဒးမံင္သဿဝ္တဲဗဿာတံ လိဿဳန္ဂွ္ဒွ္ဟြံမာန္ရ။ ဇဿာပ္ေကာန္ဂကူမန္ မိက္ဂြံဒက္ပတန္ဍဳင္မန္တဿိ၊ ပဿိက္ႏြံကႝုဍဳင္မန္ ဗၜးၐးမြဲရ။ ဟုိတ္ဒွ္သာ္ဂွ္ရ ေဗာ္ပၜတရဵဂကူမန္ မေကာ္ဂး ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မန္ကႝု ေဗာ္ပၜန္ဂတးဂကူမန္ မံက္တိတ္ကၜဳင္ အၾကာေကာန္ဂကူမန္ပ႙ုရ။ ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဂကူမန္ကႝု ေဗာ္ပၜန္ဂတးမန္တံ ၐုိတ္အေစာန္ စရာဲႏြံဂွ္ ယိုက္ေဂၜင္ကၜဳင္ တာလ်ိဳင္ဂကူကီုေလဝ္ စႝုကႝုတၛဲဏံ တင္ဒုင္လ်ိဳင္သြက္ဂကူ ပေရင္ၐုိဟ္လလံဂကူဂွ္ ဟြံမံက္ကၜဳင္ဏီရ။ ဂကူမန္တံ အပႜဲဗြိဳင္ေသှာဝ္ ပၜန္ဂတးကၜဳင္ ဟြံအံင္ဇှးတဲု ျပံင္လွာဲကၜဳင္ပၜန္ဂတးရပ္လြဟ္ ေရာင္။ ပၜန္ဂတးရပ္ကၜဳင္လြဟ္(၅၀)သှာံျပင္တဲု အခိင္လဿဳဟ္ သြက္ဂြံလုပ္ပၜန္ဂတး ေကတ္အေခါင္အရာ ဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘ တက္က်ာသ႘ကၜ႘၊ အာတ္မိက္ကၜဳင္ အေခါင္အရာ ေကာန္ဂကူတဲု ေဒံါကၜဳင္ပန္ေပွာ္ကႝု အလႝုအသ႘ ပှာန္(နအဖ)ရ။ တင္အာတ္မိက္ႏူေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ(ဇကု) အလႝုအသ႘ပှာန္တံ ဟြံဖဍိဳက္ဗေပင္၊ ပဲါတးကၜဳင္၊ ျပံင္ပဆဲုကၜဳင္ ဗီုျပင္နာနာတဲု ဗေဂတ္မတ္ ေဝင္မံင္ေကၜမ္ရ။ ပႜဲဂိတုေအပေရဝ္(၂၈၊ ၂၀၁၀)ဂွ္ အကာဲအရာ ဂကူမန္ ျပံင္လွာဲကၜဳင္ မြဲပၛံက္ပၜန္ရ။ တၛဲဝြံ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ဟြံဒုင္တဲ ဒပ္မင္ပယ်ႝဳကီု၊ ဟြံလုပ္ဒုင္႐ဲုမာဲ(၂၀၁၀)ကီု၊ ဟြံပအပ္လြဟ္ကီုတဲု ဒပ္ပှာန္ဗဿာတံ ကၜဳင္စုိပ္တိဍာ္ေဗာ္ ဒှာဲေဒသလၛႝဳ ခ်႘ဒရာင္ပေရင္ပှာန္တဲု ႏူကႝုဒပ္ပှာန္ဗၜးၐး ေကာန္ဂကူမန္(ဒဗကမ)ေလဝ္ သြက္ဂြံကေလင္ လုပ္ေပÌဗတိုက္ပၜန္ ဂတးမန္ပၜန္ဂွ္ ပေလဝ္ပတုိန္ဒပ္၊ ပခုိင္ဒပ္၊ ခ်႘ဒရာင္ဒပ္ဗီုျပင္(တပ္လွန္႔) လုပ္ေပဲါဗတိုက္ လးလဝ္မုက္ပှာန္အုိတ္ရ။ ညးဍဳင္ကြာန္မှဳံတန္တဵ ေဒသပြ႘ပြဴဗဟႝု (တိဍာ္ေဗာ္)တံဂွ္ ဂြိင္ေဖက္ကေလင္ဒွ္ေပဲါဗတိုက္ပၜန္တဲု ျပံင္ဆဲုဒှာဲဝဲါ၊ သၛိဌာန္၊ ကေပါတ္ႀကိယာ နာနာသာ္တံရ။ ဟိုတ္ဒွ္သာ္ဂွ္ရ ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မန္ကႝု ေဗာ္ပၜန္ဂတးမန္ရပ္လြဟ္(ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ)တံ လးလဝ္ဂၜံင္တရဵတဿိတဲု ဒးဆက္ေကၜာန္အာ ပေရင္ဂကူမန္ရ။ အကာဲအရာေဗာ္ညးတံ ပ႙ုသၛ႘ဂၜိပ္ခါတ္အကာဲတဲု နဲလႝုပု႙ေကာန္ ဂကူမန္ တံ ေသၢာံ႐ီုဗင္ထံက္ပင္ ဘုိင္ေကတ္တာလ်ိဳင္ မြဲဲအခန္က႑ မာန္ဂွ္ ဆက္လၛတ္အာဝင္ ပေရင္ပၜန္ဂတးမန္ အုိတ္စုိအ္။
(၁) အတိက္
ဝင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မန္ အတိက္ေတံ ကုိပ္ကၜာဍဳင္ဗဿာ ဟြံဂြံအေခါင္ဗၜးၐးဏီ၊ (၁၉၃၉) အဝ္ေဂတ္(၈)၊ ဂေကာံေဇှာ္ရာမည (ရာမညတုိင္းလုံးဆုိင္ရာအသင္းၾကီး) မံက္ကၜဳင္ရ။ ရန္တဿံကႝုဂကူမန္၊ အေရဝ္မန္၊ လိက္ပတ္မန္၊ ေယန္သှာင္မန္ညံင္ဟြံဂြံ ေကၜံကၜက္အာကီု၊ ညံင္ဂြံေဖာအ္ေျဗဝ္ တဵတက္ကၜဳင္မာန္ဂးတဲု ပံက္ကၜဳင္ဂေကာံမြဲရ။ ႏူဂွ္(၁၉၄၅)နဝ္ေဝမ္ဗာ(၉)ဂွ္ မန္ဖုိဝ္ခ်ိဳဝ္အာကႜိဳပ္တဲု မှိဟ္စိုတ္လုပ္စ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ မြဲဂေကာံတံ ထပ္ဒက္ပၱန္ဂေကာံ (မြန္တုိင္းရင္းသားအစည္းအ႐ုံး)ပၜန္ရ။ သြက္ဂကူမန္ ဒးဒက္ပၱန္ေဗာ္ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ မြဲေထက္ေရာင္ ညာတ္ကၜဳင္ရ။ ပႜဲ(ဖဆပလ)ဂွ္ လုပ္ေကၜာန္မံင္မြဲတၜ၊ ၐါတၜဟြံစုိပ္တရဵ၊ နကႝုဂေကာံ ပံင္ကႝုဂေကာံဖဆပလတဲု တံင္ေတာဲဗၱိဳက္မွ ဍဳင္ဗဿာဗၜးၐးႏူသဿဝ္တဲ ေအဂၤလိက္၊ ဂ်ပါန္မာန္ေရာင္။ ကာလဂွ္မွ သြက္အေခါင္အရာ ေကာန္ဂကူမန္ ကလိဂြံဍဳင္မန္ဗၜးၐးမာန္ညာတ္ရ။ ဟုိတ္ႏူဂွ္တဲု (၁၉၄၆)၊ ညးမေလပ္ပညာ သဿတ္မန္(ႏူတကၠသုိလ္)ဍဳင္လၢဳင္ ေကုာံ တၜပညာပံင္တဲု ပံက္ကၜဳင္ဂေကာံသဿတ္မန္ (မြန္လူငယ္ အလုပ္မႈေဆာင္အဖြဲ႔)ရ။ (၁၉၄၇) ဂိတုေအပေရဝ္(၉) ေပဲါ႐ဲုမာဲကၜတ္ထဝ္ (တုိင္းျပဳျပည္ျပဳ) ေကၜာန္သၸကၜဳင္ရ။ အမာတ္မန္ဂမၜိဳင္ နာဲယ်၊ နာဲဗေလြန္ (နာဲယႈ႙ေက်န္)တံ ပႜဲဍဳင္ပံင္ကီု၊ နာဲလွမုိင္၊ နာဲသာေႏွန္၊ မန္ငၛ႙ဂိုင္တံ ပႜဲက်ာ္ခမ႘ကီု၊ ဒှာဲဆႏၵ(၂)ဒှာဲ လုပ္ႁပိင္ကႝုအမာတ္ႏူ (ဖဆပလ)တံရ။ ဟိုတ္ႏူမိတ္သဟာဲ ေဗာ္(ဖဆပလ)တံ(ရဲေဘာ္နီ၊ ကြန္ျမဴနစ္)တံ စႝုဒှာ ပလာပ္ပထဲု ႐ဲုစွ္မာဲညးဍဳင္ကြာန္တံ နဲနာနာသာ္တဲု အမာတ္မန္တံ ဒးဒုင္က်အာရ။ ဟုိတ္ႏူဗဿာတံ သၸမာန္ဍႝဳဍိဳက္ကီု၊ ပေရင္(ဖဆပလ)တံ ယုတ္မာပပ္ပ႘ ဆႝုဂဗနတဲတဲု ဟြံဒးဟြံဒုင္ စုိတ္ဓာတ္ေကာန္ဂကူ မံက္တိတ္ကၜဳင္တဲု ေသၢာံေကၜာန္ပေရင္ဂကူဗၜးဗၜးၐးၐးဂွ္ နာဲဗေလြန္ႏုက္တိတ္ႏူ ဂေကာံရာမညတဲု ဒက္ေဗာ္ဗၜးၐးဂကူမန္ (မြန္လြတ္လပ္ေရးအဖြဲ႔)ရ။ (၁၉၄၇) ညးဍဳင္ကြာန္မန္တံ ဒက္ပတန္ေဗာ္ (မြန္လူမ်ိဳးေရးရာအဖြဲ႔)တဲု သြက္ဂြံကႝုတြႝဳရးဍဳင္မန္ဂွ္ အာတ္မိက္ကၜဳင္ရ။ ဟုိတ္ဂွ္ရ မန္တံအာတ္မိက္ (၇)တင္ ပႜဲအလႝုအသ႘ဖဆပလ နကႝုေသှာဝ္ရ။ နကႝူဂၜံင္တရဵဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘ ဒးဒုင္ကဿာတ္လဒႝုမၢး ကိစၥတြႝဳရးဍဳင္မန္ ဗီုလႝုခ်ပ္ေရာ။ ''နကႝုဂၜံင္တရဵ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ပ႙ု ေပဲါဗတိုက္ဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘ ကဿာတ္လဒႝုစႝုဒှာကႝုလြဟ္မၢး နကႝုလြဟ္ေဟင္ ထၸက္ပေထာင္အာေရာင္''သာ္ဝြံ ဂေကာံေဗာ္ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မန္ (မြန္တုိင္းရင္းသားအစည္းအ႐ုံး၊ မြန္လူမ်ိဳးေရးရာ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္)တံ တုပ္စုိတ္ရ။ (၁၉၄၈) ဂိတုဂ်ဴလာင္(၂၀)ဂွ္ နာဲပါန္တာ (နာဲပန္းသာ)ကႝု မန္ဗိုလ္တုင္(မြန္ဗုိလ္သိန္း) (မလရအဖြဲ႔ခ်ဳပ္) အာကႜိဳပ္ တဲု သဿတ္မန္(၃၀)တၜ လုပ္ဗတိုက္သီလြဟ္ ပႜဲဒပ္ဗၜာဲသဿိင္ (ရဲစခန္း)၊ ကြာန္ထဝ္ပၜင္(ဇာသျပင္)ရ။ ဟုိတ္ႏူဂွ္တဲု တၛဲပၜန္ဂတးမန္ သၸလဝ္ စဿတ္သမၱီရ။ (၁၃၁၀)ဂိတုခႜဲသ႘ေပင္ အခိင္ကသီု နာဲပါန္တာတံ လြဟ္ေဂၜံမြဲဇကု၊ ႐ုိင္ေဖဝ္ဂ်ပါန္ဂွ္မြဲဇကု၊ သေတန္ဂါန္(စတင္းဂန္)ဂွ္မြဲ အပံင္လြဟ္(၃) ဇကုိအ္ေဟင္ လုပ္သီဒပ္ဗၜာဲသဿိင္(ရဲစခန္း)မာန္ဂွ္ သတၱိမန္ခုိဟ္၊ ဂံင္သကာ၊ ေစာန္ဆုိက္ဗဒက္ေလဝ္ ဟီုမာန္ရ။ အလႝုအသ႘ဖဆပလကႝု ကႜိဳပ္သကုိပ္မန္(မလရ) ဟြံေျပျပံင္ဂၜိဳင္ကၜဳင္တဲု (၁၉၄၈) ဂ်ဴလာင္(၂၈)ဂွ္ ရပ္ထိင္ေထာံ နာဲဗေလြန္၊ နာဲငၛ႙ဳတုင္၊ နာဲျဇာန္တူ၊ မန္ဘုိဝ္ကံင္၊ နာဲသိင္ေထာန္၊ ဗုိလ္ေက်ာင္ကႝု ေကာန္ရဲ(၂၀)တၜျပင္ ပလံင္ဏာထံင္ဍဳင္မတ္မလီုရ။ အခိင္ဂွ္ ေဗာ္ကေရင္j (KNDO)၊ ေဗာ္ေကာန္မ်ဴေဏတ္(ျမန္မာ) အလာံဗု/အလာံေဗၠတ္ ေကုာံ ေဗာ္ေကာန္ဍဳင္အရင္ ေခ်င္၊ ကေရင္ဍာဲ(ကယား)တံ ရပ္လြဟ္တဲု လုပ္ေပဲါဗတိုက္ အေခါင္တုပ္သဿဟ္ (တန္တူခြင့္ေရး) နနဲဂကူမန္တံတဲု အလႝုအသ႘(ဖဆပလ)တံ ေၾကပ္ျဂတ္ကၜဳင္သြာင္နာနာရ။ မြဲလၸာ္ပၜန္ ေဗာ္ပၜန္ဂတးရပ္လြဟ္ (မြန္တပ္ဦး)ကႝု (KNDO)၊ (KNU) တံ ပံင္ေတာဲတဲု လုပ္ဗတိုက္သီေကတ္မံင္ ဍဳင္ေဇှာ္ေဇှာ္အုိတ္ရ။ (၁၉၅၈) ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေနေဝန္ (အိမ္ေစာင့္အစုိးရ) ေကာ္ဘိက္တက္က်ာ ပေရင္ၐုိဟ္လလံကဿိန္ဍဳင္ (ျပည္တြင္းစစ္ၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ လက္နက္ ႏွင့္ဒီမုိကေရစီလဲလွယ္ေရး)ကႝု ဂေကာံရပ္လြဟ္ ပႜဲၿဂိပ္ေဗာ္ပၜန္ဂတး ရပ္လြဟ္တံတဲု (မြန္တပ္ဦး) နာဲအံင္ ေထာန္ကႜိဳက္ကႜိဳပ္ ေကုာံ ေကာန္ရဲ(၁၁၁၁)တၜ ေဖ်ံလြဟ္ေကတ္ေထာံ ပေရင္ၐုိဟ္လလံ ကုအလႝုအသ႘ပှာန္ (အိမ္ေစာင့္အစုိးရ)ရ။ သြက္ဂြံခ်႘ဒရာင္ဗြိဳင္ေသှာဝ္ အေခါင္အရာဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘တဲု (မြန္တပ္ဦး) လးဂၜံင္တရဵ ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ ကြာန္မန္ေလဝ္ ဟီုစဂြံရ။ ပႜဲသှာံစဿတ္တၛဲ (မြန္တပ္ဦး) သၸသၻင္ကှာ အပ္လြဟ္ ပႜဲဍဳင္မတ္မလီုဂွ္ နာဲယႈ႙ေက်န္ (နာဲဘလြင္)ကႜိဳက္ကႜိဳပ္တဲု ပံက္ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ(ှဿဆၸ)တဲု လေလာင္ၾတးဏာရ။ နကႝုညးခ်ဴ လိက္ဏံ သၛ႘ဂၜိပ္ရံင္ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မၢး အခိင္ေတံ ေဗာ္ပေရင္ ဍဳင္ကြာန္မန္ လးလဝ္ဂၜံင္တရဵ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ လုပ္ေပဲါဗတိုက္ ပႜဲကၜတ္ထဝ္(ပါလီမန္)ဂွ္မြဲနဲ၊ လုပ္ေပဲါဗတိုက္ နကႝုလြဟ္ဂွ္မြဲနဲ ဂြံဆႝုေကတ္ရ။ (၁၉၆၀)ဂိတုေဖဖဝ္ဝါရ႘(၂၆) အလႝုအသ႘ပှာန္ (အိမ္ေစာင့္အစုိးရ) ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေနေဝန္ ေကၜာန္ကႝုေပဲါ႐ဲုမာဲ (ပါလီမန္ဒီမုိကေရစီ)တဲု မြန္ျပည္သူ႔တပ္ဦး နာဲအံင္ေထာန္ကုနာဲဆာန္မန္ ဒုင္႐ဲုမာဲကေရာံ(ဖဆပလ)ရ။ ေပဲါ႐ဲုမာဲတဲု နာဲအံင္ေထာန္ ဒွ္အာအမာတ္မန္(ကလုတ္မန္) ပႜဲပါလ႘မာန္ ဥဴဏုတံရ။ အလႝုအသ႘မင္သၛိ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေနေဝန္ကႝု ဂေကာံရပ္လြဟ္မြဲကႜိဳပ္ သၸဟုိတ္ကႝုကဿိန္ဍဳင္ဗဿာ ေဆာတ္ေယာင္လီုလာ္မံင္ ေသၢာံထိင္ ဒဝ္အာ ဗြဲမဂတာပ္အခိင္ဂးတဲု ပႜဲစဿတ္တၛဲ(၂/၃/၁၉၆၂)ဂွ္ သီေထာံအဝႝုအာဏာ ရပ္ထိင္ေထာံဥဴဏု (ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္) ကုဝန္ေဇှာ္ဂမၜိဳင္၊ သဿာပေရင္ဍဳင္ကြာန္ ဒယွ္ဂမၜိဳင္ ေကုာံ သင္တံဒးဒုင္ရပ္စုတ္ထံင္အုိတ္ရ။ ရန္ကႝုသြက္ဍဳင္ ဂြံၐုိဟ္လလံေရာင္ ထိင္ဒဝ္လဝ္ ဗေဂတ္ေထာံမတ္ ေကာန္ကဿိန္ဍဳင္တံရ။ (၁၉၆၂) ဗုိလ္ခ်ဳက္ေနေဝန္ဒက္ေထာံ(ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ)တဲု ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္၊ (မြန္ျပည္သူ႔တပ္ဦး) ကုေဗာ္တှဟ္တှဟ္တံ ဒးဒုင္ပလီုအုိတ္ရ။ နာဲအံင္ေထာန္(မြန္ျပည္သူ႔တပ္ဦး) ဒွ္ဝန္ေဇှာ္ (မြန္ေရးရာဝန္ၾကီး) သှာံ(၁၉၆၁)ေအပေရဝ္(၂၇)တဲု (၁၉၆၂)မာတ္(၂)ဂွ္ ဒးဒုင္ရပ္ထိင္ကႝု အလႝုအသ႘ပှာန္ (ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေနေဝန္)တံရ။ ပႜဲအခိင္ဂွ္ နာဲယႈ႙ေက်န္(ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ) ႏြံဒဿံင္ပႜဲၿဂိပ္မြဲဒှာဲရ။ ကႜိဳပ္သကုိပ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မန္ဂမၜိဳင္ (နာဲဆာန္မန္၊ နာဲေထာန္တုင္၊ နာဲဗလာ၊ နာဲနလႅာ၊ နာဲေက်ာင္၊ နာဲေတန္အံင္)တံ မဒွ္ရ။ (၁၉၆၃) (ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ) ကုမဒညတ (အမ်ိဳးသားဒီမုိကေရစီညီၫြတ္ေရးတပ္ေပါင္းစု) သ႘ကၜ႘စိုပ္ကႝု ပေရင္ၐိုဟ္လလံဂွ္ ဂုဏ္ဖႝုဟြံမြဲ လီုလာ္အာရ။ ပေရင္အလႝုအသ႘ပှာန္ ရပ္ထိင္ဟြံမြဲကႝုေသှာဝ္ဂွ္ ဒုင္ဟြံမာန္တဲု သဿာပေရင္ဍဳင္ကြာန္၊ ကြးဘာမန္ဂမၜိဳင္ လုပ္ၿဂိပ္ပံင္ေတာဲကႝု ရဲရပ္လြဟ္ (ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ) လုပ္ကၜဳင္ေပဲါဗတုိက္ ရပ္လြဟ္ႏူကႝု (ျပည္ေထာင္စုပါတီ၊ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ၊ မဆလ၊ နဝတ ေကုာံ နအဖ(အလႝုအသ႘ပှာန္လဿဳဟ္ဏံ)ရ။ (၁၉၈၉)နဝတ လေလာင္ၾတးေပဲါ႐ဲုမာဲ(၁၉၉၀)တဲု သဿာပေရင္ဍဳင္ကြာန္မန္ဂမၜိဳင္ နဗြိဳင္ေသှာဝ္ ပံက္ေဗာ္ဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘ ေကာန္ဂကူမန္ (ေကာ္) မန္ဒ႘မဝ္တဲု လုပ္ၿပဳိင္ေပဲါ႐ုဲမာဲ ကေရာံေဗာ္ (NLD)၊ (SNLD) ေကုာံ ေဗာ္ရေခင္၊ ေဗာ္(တစည)တံရ။ အပႜဲဂွ္ ဇှးအာအမာတ္ (၅) တၜရ။ အလႝုအသ႘ပှာန္(နဝတ)တံ ယုတ္မာပလီုသစၥတဲု ေဗာ္ဇှးမာဲဂွ္ အပ္ကႝုအဝႝုေရာင္ ဟီုမံင္ကီုေလဝ္ ပႜဲသှာံ(၁၉၉၂)ဂွ္ ထပ္သီေထာံအဝႝုတဲု ကေလင္ရပ္ထိင္ေထာံ ညးအာကႜိဳပ္ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္ ေကုာံ ကြးဘာဂမၜိဳင္ ဟြံမြဲကႝုေသှာဝ္ရ။ ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္ေလဝ္ ဒးဒုင္ ပလီုေထာံအုိတ္ရ။
(၂) ပစၥဳပၸန္
အကာဲအရာပစၥဳပၸန္ဏံ ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မန္ဂမၜိဳင္ အပႜဲ ဍဳင္ဗဿာ (၁)ေဗာ္ဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘ေကာန္ ဂကူမန္(ေၾတံ) ေကုာံ ေဗာ္ဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘အလုံရးမန္ ႏြံၐါေဗာ္ရ။ ေဗာ္ဒ႘မဝ္ကေရၿဇ႘ေကာန္ဂကူမန္ဂွ္ ဟြံလုပ္ဒုင္႐ဲုမာဲ(၂၀၁၀)တဲု ေဗာ္ဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘အလုံရးမန္ဂွ္ လုပ္ဒုင္႐ဲုမာဲ (၂၀၁၀)ေရာင္။ ေဗာ္အလုံရးမန္ ဂြံအေခါင္ဒက္ေဗာ္ ပႜဲဂိတုေမ(၂၀၁၀) ဂွ္ရ။ ေဗာ္ညးတံဝြံ ဒွ္ေဗာ္မှဳံကႝုေသှာဝ္ အလႝုအသ႘ပှာန္ တဲု ပႜဲေပဲါ႐ဲုမာဲ (၂၀၁၀)၊ ဂိတုနဝ္ေဝမ္ဗာ(၇)ဏံ ညးတံဒုင္႐ဲုမာဲေရာင္ လေလာင္ၾတးလဝ္တဲုရ။ ဒှာဲညးတံလုပ္ဒုင္႐ဲုမာဲဂွ္ ခ႐ုိင္မတ္မလီု (ျဇပ္ဗု၊ မုဟ္ဍဳင္၊ လွာဒကွ္)၊ ခ႐ုိင္သဓီု (ဘာအင္၊ ကံႀကိက္၊ ၐါသြာင္၊ က်ာ္ျမဟ္)၊ ဍဳင္ေရဝ္ ေကုာံ ဍဳင္မတ္မလီု အပံင္(၉)ဒှာဲရ။ ေဗာ္ညးတံဝြံ ရန္ကႝုပေရင္လိက္ပတ္ ဂြံေဗၱာန္အာဗၜးဗၜးၐးၐးမာန္တဲု လုပ္ၿပိဳင္ေပဲါ႐ဲုမာဲေရာင္ ႏူဂေကာံေဗာ္ညးတံ 'နာဲသုိက္' ကာလေစွ္ပေရင္စႏၵက္ဂွ္ ဟီုတြံလဝ္ရ။ ဗီုလႝုဒွ္ဒွ္ သြက္ဂကူမန္ဂွ္ ညးဍဳင္ကြာန္မန္တံ ဒးစုတ္ကႝုမာဲ ေဗာ္ညးတံဖအုိတ္ေရာင္။ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ဒစႝုဒစးလဝ္ကႝု ေသှာဝ္ဥပေဒ သဇုိင္ဒက္ပၱန္ဍဳင္(၂၀၀၈)တဲု ဟြံလုပ္ဒုင္႐ဲုမာဲ၊ ေဗာ္ဒ႘မဝ္ကေရၿဇ႘ေကာန္ ဂကူမန္ ဒးဒုင္ပလီုလဝ္ ကႝု(နအဖ)ဂွ္ ဟြံဒုင္႐ဲုမာဲ(၂၀၁၀)သာ္ဝြံ ဂြံဆႝုေကတ္ရ။ ဟုိတ္ဒွ္သာ္ဂွ္ရ သြက္သဿာပေရင္ဍဳင္ကြာန္မန္တံ ပဲါႏူဒစႝုဒစး ေပဲါ႐ဲုမာဲ(၂၀၁၀)တဲု ဂၜံင္တရဵဟြံညာတ္ရ။ ဂၜံင္တရဵေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ကႝု ပၜန္ဂတးမန္ဂွ္ ဟြံလုပ္ဒုင္႐ဲုမာဲေရာင္။ ရန္ကႝုဖႝုဂုဏ္သြက္ပူဂႝု၊ သြက္ဂေကာံေဍာတ္မြဲေဟင္ လုပ္ဒုင္႐ဲုမာဲမၢး ဒွ္ဂုဏ္ဖႝုညိရ။ သြက္(နအဖ)တံ ဂြံဆက္အာလမ်ီဳသက္သက္ရ။ ငၛဳဟ္မးဂကူေလဝ္ ေအာန္ေစွ္ေရာင္။ ေဗာ္အလုံရးမန္ဝြံ ညံင္ရဵေဗာ္(မြန္တပ္ဦး) ေပဲါ႐ဲုမာဲတဲု ဂြံတန္တဵအာမုစိသှာံ၊ ဂြံေကၜာန္အာပေရင္ဍဳင္ကြာန္ေရာဂွ္ အနာဂတ္ေတံ ပ႙ုမင္စဿ႘ဗႝု အုိတ္စုိအ္။
(၃) အနာဂတ္
ပႜဲစဿတ္တၛဲ(၇/၁၁/၂၀၁၀)ဏံ ေကၜာန္သၸေပဲါ႐ဲုမာဲ ကဿိန္ဍဳင္ဗဿာေရာင္ဂွ္ ခ်ိဳတ္ပၜိဳတ္အာရ။ ေပဲါ႐ဲုမာဲ(၂၀၁၀)ဏံတဲု အကာဲအရာကဿိန္ဍဳင္ဗဿာဝြံ သုင္ေစာဲဒေဂတ္ဗက္ ေသှာဝ္ဥပေဒ(၂၀၀၈) ေကုာံ ေသှာဝ္ဥပေဒ (တည္ဆဲဥပေဒ) တဲု အလႝုအသ႘တဿိ (႐ဲုစွ္လဝ္ပႜဲ၂၀၁၀)တံ ဒးပကင္ရင္ကဿိန္ဍဳင္ရ။ ဍဳင္ဝြံေလဝ္ ေကာ္ခဵစ ''ကဿိန္ဍဳင္ဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘ မဍာံေဇတ္ မှဳံကႝုေစဝ္ေပှာန္မဍိဳက္ေပင္ (စစ္မွန္၍စည္းကမ္း ျပည့္ဝေသာဒီမုိကေရစီႏုိင္ငံ)ေရာင္။ ပေရင္သၜးပြး ဍဳင္ဂြံကီုရ။ သၜးပြးဂကူ ဟြံမြဲမၢး ဒွ္ဒဿံင္ဘဝဍိက္ဏီေဏာင္ဂွ္ ေကာန္ဂကူမန္ပ႙ု ကႝုဂြံတီလဝ္ညိ။ ဂၜံင္တရဵပေရင္ ဍဳင္ကြာန္ကဿိန္ဍဳင္ဗဿာဝြံ အနာဂတ္ေတံ ခုိဟ္ကၜဳင္ဟာ၊ သာတဲုပေရံေစွ္ကၜဳင္ဟာဂွ္ တန္တဵကႝုအလႝုအသ႘ပှာန္ (နအဖ) စြံစုိတ္ ခုိဟ္/ပေရံ လၱဴေကာန္ဍဳင္အရင္တံရ။ (နအဖ)တံ ဟြံေကတ္ပေရင္ ည႘သဿဟ္ေကာန္ဍဳင္ အရင္မၢး ကဿိန္ဍဳင္ဗဿာ ေသၢာံၐုိဟ္လလံအာလဿိဳန္ဂွ္ ဒွ္ဟြံမာန္ရ။ ဟုိတ္ဂွ္ရ နဲကဲပိသြာင္တက္က်ာ သ႘ကၜ႘ပည႘ပညပ္ ေသာင္ကဠးျပဒၵညာ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မၢး ကဿိန္ဍဳင္ဗဿာဝြံ ဒွ္ဍဳင္ၐုိဟ္ႀသဳိဟ္ ဂြံတန္တဵမိပ္ပ္ျဇိပ္ပ္မြဲေရာင္။ ဟုိတ္ဂွ္ရ အေခါင္သၜးပြးဍဳင္မန္ ဗၜးၐးဇကု ဟြံဂြံမၢး ဒပ္ပှာန္မန္ကႝု ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မန္ဂွ္ ဒးႏြံေထက္ေရာင္။ ဂကူမန္တံ ႐ီုဗင္ထံက္ပင္အာ ဒပ္ပှာန္ဗၜးၐး ေကာန္ဂကူမန္အုိတ္ညိဂွ္ ဗြဲမဆာန္ကဿိန္ ဆဝ္မၛဳဟ္ဏာရ။
(၁) အတိက္
ဝင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မန္ အတိက္ေတံ ကုိပ္ကၜာဍဳင္ဗဿာ ဟြံဂြံအေခါင္ဗၜးၐးဏီ၊ (၁၉၃၉) အဝ္ေဂတ္(၈)၊ ဂေကာံေဇှာ္ရာမည (ရာမညတုိင္းလုံးဆုိင္ရာအသင္းၾကီး) မံက္ကၜဳင္ရ။ ရန္တဿံကႝုဂကူမန္၊ အေရဝ္မန္၊ လိက္ပတ္မန္၊ ေယန္သှာင္မန္ညံင္ဟြံဂြံ ေကၜံကၜက္အာကီု၊ ညံင္ဂြံေဖာအ္ေျဗဝ္ တဵတက္ကၜဳင္မာန္ဂးတဲု ပံက္ကၜဳင္ဂေကာံမြဲရ။ ႏူဂွ္(၁၉၄၅)နဝ္ေဝမ္ဗာ(၉)ဂွ္ မန္ဖုိဝ္ခ်ိဳဝ္အာကႜိဳပ္တဲု မှိဟ္စိုတ္လုပ္စ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ မြဲဂေကာံတံ ထပ္ဒက္ပၱန္ဂေကာံ (မြန္တုိင္းရင္းသားအစည္းအ႐ုံး)ပၜန္ရ။ သြက္ဂကူမန္ ဒးဒက္ပၱန္ေဗာ္ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ မြဲေထက္ေရာင္ ညာတ္ကၜဳင္ရ။ ပႜဲ(ဖဆပလ)ဂွ္ လုပ္ေကၜာန္မံင္မြဲတၜ၊ ၐါတၜဟြံစုိပ္တရဵ၊ နကႝုဂေကာံ ပံင္ကႝုဂေကာံဖဆပလတဲု တံင္ေတာဲဗၱိဳက္မွ ဍဳင္ဗဿာဗၜးၐးႏူသဿဝ္တဲ ေအဂၤလိက္၊ ဂ်ပါန္မာန္ေရာင္။ ကာလဂွ္မွ သြက္အေခါင္အရာ ေကာန္ဂကူမန္ ကလိဂြံဍဳင္မန္ဗၜးၐးမာန္ညာတ္ရ။ ဟုိတ္ႏူဂွ္တဲု (၁၉၄၆)၊ ညးမေလပ္ပညာ သဿတ္မန္(ႏူတကၠသုိလ္)ဍဳင္လၢဳင္ ေကုာံ တၜပညာပံင္တဲု ပံက္ကၜဳင္ဂေကာံသဿတ္မန္ (မြန္လူငယ္ အလုပ္မႈေဆာင္အဖြဲ႔)ရ။ (၁၉၄၇) ဂိတုေအပေရဝ္(၉) ေပဲါ႐ဲုမာဲကၜတ္ထဝ္ (တုိင္းျပဳျပည္ျပဳ) ေကၜာန္သၸကၜဳင္ရ။ အမာတ္မန္ဂမၜိဳင္ နာဲယ်၊ နာဲဗေလြန္ (နာဲယႈ႙ေက်န္)တံ ပႜဲဍဳင္ပံင္ကီု၊ နာဲလွမုိင္၊ နာဲသာေႏွန္၊ မန္ငၛ႙ဂိုင္တံ ပႜဲက်ာ္ခမ႘ကီု၊ ဒှာဲဆႏၵ(၂)ဒှာဲ လုပ္ႁပိင္ကႝုအမာတ္ႏူ (ဖဆပလ)တံရ။ ဟိုတ္ႏူမိတ္သဟာဲ ေဗာ္(ဖဆပလ)တံ(ရဲေဘာ္နီ၊ ကြန္ျမဴနစ္)တံ စႝုဒှာ ပလာပ္ပထဲု ႐ဲုစွ္မာဲညးဍဳင္ကြာန္တံ နဲနာနာသာ္တဲု အမာတ္မန္တံ ဒးဒုင္က်အာရ။ ဟုိတ္ႏူဗဿာတံ သၸမာန္ဍႝဳဍိဳက္ကီု၊ ပေရင္(ဖဆပလ)တံ ယုတ္မာပပ္ပ႘ ဆႝုဂဗနတဲတဲု ဟြံဒးဟြံဒုင္ စုိတ္ဓာတ္ေကာန္ဂကူ မံက္တိတ္ကၜဳင္တဲု ေသၢာံေကၜာန္ပေရင္ဂကူဗၜးဗၜးၐးၐးဂွ္ နာဲဗေလြန္ႏုက္တိတ္ႏူ ဂေကာံရာမညတဲု ဒက္ေဗာ္ဗၜးၐးဂကူမန္ (မြန္လြတ္လပ္ေရးအဖြဲ႔)ရ။ (၁၉၄၇) ညးဍဳင္ကြာန္မန္တံ ဒက္ပတန္ေဗာ္ (မြန္လူမ်ိဳးေရးရာအဖြဲ႔)တဲု သြက္ဂြံကႝုတြႝဳရးဍဳင္မန္ဂွ္ အာတ္မိက္ကၜဳင္ရ။ ဟုိတ္ဂွ္ရ မန္တံအာတ္မိက္ (၇)တင္ ပႜဲအလႝုအသ႘ဖဆပလ နကႝုေသှာဝ္ရ။ နကႝူဂၜံင္တရဵဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘ ဒးဒုင္ကဿာတ္လဒႝုမၢး ကိစၥတြႝဳရးဍဳင္မန္ ဗီုလႝုခ်ပ္ေရာ။ ''နကႝုဂၜံင္တရဵ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ပ႙ု ေပဲါဗတိုက္ဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘ ကဿာတ္လဒႝုစႝုဒှာကႝုလြဟ္မၢး နကႝုလြဟ္ေဟင္ ထၸက္ပေထာင္အာေရာင္''သာ္ဝြံ ဂေကာံေဗာ္ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မန္ (မြန္တုိင္းရင္းသားအစည္းအ႐ုံး၊ မြန္လူမ်ိဳးေရးရာ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္)တံ တုပ္စုိတ္ရ။ (၁၉၄၈) ဂိတုဂ်ဴလာင္(၂၀)ဂွ္ နာဲပါန္တာ (နာဲပန္းသာ)ကႝု မန္ဗိုလ္တုင္(မြန္ဗုိလ္သိန္း) (မလရအဖြဲ႔ခ်ဳပ္) အာကႜိဳပ္ တဲု သဿတ္မန္(၃၀)တၜ လုပ္ဗတိုက္သီလြဟ္ ပႜဲဒပ္ဗၜာဲသဿိင္ (ရဲစခန္း)၊ ကြာန္ထဝ္ပၜင္(ဇာသျပင္)ရ။ ဟုိတ္ႏူဂွ္တဲု တၛဲပၜန္ဂတးမန္ သၸလဝ္ စဿတ္သမၱီရ။ (၁၃၁၀)ဂိတုခႜဲသ႘ေပင္ အခိင္ကသီု နာဲပါန္တာတံ လြဟ္ေဂၜံမြဲဇကု၊ ႐ုိင္ေဖဝ္ဂ်ပါန္ဂွ္မြဲဇကု၊ သေတန္ဂါန္(စတင္းဂန္)ဂွ္မြဲ အပံင္လြဟ္(၃) ဇကုိအ္ေဟင္ လုပ္သီဒပ္ဗၜာဲသဿိင္(ရဲစခန္း)မာန္ဂွ္ သတၱိမန္ခုိဟ္၊ ဂံင္သကာ၊ ေစာန္ဆုိက္ဗဒက္ေလဝ္ ဟီုမာန္ရ။ အလႝုအသ႘ဖဆပလကႝု ကႜိဳပ္သကုိပ္မန္(မလရ) ဟြံေျပျပံင္ဂၜိဳင္ကၜဳင္တဲု (၁၉၄၈) ဂ်ဴလာင္(၂၈)ဂွ္ ရပ္ထိင္ေထာံ နာဲဗေလြန္၊ နာဲငၛ႙ဳတုင္၊ နာဲျဇာန္တူ၊ မန္ဘုိဝ္ကံင္၊ နာဲသိင္ေထာန္၊ ဗုိလ္ေက်ာင္ကႝု ေကာန္ရဲ(၂၀)တၜျပင္ ပလံင္ဏာထံင္ဍဳင္မတ္မလီုရ။ အခိင္ဂွ္ ေဗာ္ကေရင္j (KNDO)၊ ေဗာ္ေကာန္မ်ဴေဏတ္(ျမန္မာ) အလာံဗု/အလာံေဗၠတ္ ေကုာံ ေဗာ္ေကာန္ဍဳင္အရင္ ေခ်င္၊ ကေရင္ဍာဲ(ကယား)တံ ရပ္လြဟ္တဲု လုပ္ေပဲါဗတိုက္ အေခါင္တုပ္သဿဟ္ (တန္တူခြင့္ေရး) နနဲဂကူမန္တံတဲု အလႝုအသ႘(ဖဆပလ)တံ ေၾကပ္ျဂတ္ကၜဳင္သြာင္နာနာရ။ မြဲလၸာ္ပၜန္ ေဗာ္ပၜန္ဂတးရပ္လြဟ္ (မြန္တပ္ဦး)ကႝု (KNDO)၊ (KNU) တံ ပံင္ေတာဲတဲု လုပ္ဗတိုက္သီေကတ္မံင္ ဍဳင္ေဇှာ္ေဇှာ္အုိတ္ရ။ (၁၉၅၈) ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေနေဝန္ (အိမ္ေစာင့္အစုိးရ) ေကာ္ဘိက္တက္က်ာ ပေရင္ၐုိဟ္လလံကဿိန္ဍဳင္ (ျပည္တြင္းစစ္ၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ လက္နက္ ႏွင့္ဒီမုိကေရစီလဲလွယ္ေရး)ကႝု ဂေကာံရပ္လြဟ္ ပႜဲၿဂိပ္ေဗာ္ပၜန္ဂတး ရပ္လြဟ္တံတဲု (မြန္တပ္ဦး) နာဲအံင္ ေထာန္ကႜိဳက္ကႜိဳပ္ ေကုာံ ေကာန္ရဲ(၁၁၁၁)တၜ ေဖ်ံလြဟ္ေကတ္ေထာံ ပေရင္ၐုိဟ္လလံ ကုအလႝုအသ႘ပှာန္ (အိမ္ေစာင့္အစုိးရ)ရ။ သြက္ဂြံခ်႘ဒရာင္ဗြိဳင္ေသှာဝ္ အေခါင္အရာဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘တဲု (မြန္တပ္ဦး) လးဂၜံင္တရဵ ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ ကြာန္မန္ေလဝ္ ဟီုစဂြံရ။ ပႜဲသှာံစဿတ္တၛဲ (မြန္တပ္ဦး) သၸသၻင္ကှာ အပ္လြဟ္ ပႜဲဍဳင္မတ္မလီုဂွ္ နာဲယႈ႙ေက်န္ (နာဲဘလြင္)ကႜိဳက္ကႜိဳပ္တဲု ပံက္ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ(ှဿဆၸ)တဲု လေလာင္ၾတးဏာရ။ နကႝုညးခ်ဴ လိက္ဏံ သၛ႘ဂၜိပ္ရံင္ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မၢး အခိင္ေတံ ေဗာ္ပေရင္ ဍဳင္ကြာန္မန္ လးလဝ္ဂၜံင္တရဵ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ လုပ္ေပဲါဗတိုက္ ပႜဲကၜတ္ထဝ္(ပါလီမန္)ဂွ္မြဲနဲ၊ လုပ္ေပဲါဗတိုက္ နကႝုလြဟ္ဂွ္မြဲနဲ ဂြံဆႝုေကတ္ရ။ (၁၉၆၀)ဂိတုေဖဖဝ္ဝါရ႘(၂၆) အလႝုအသ႘ပှာန္ (အိမ္ေစာင့္အစုိးရ) ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေနေဝန္ ေကၜာန္ကႝုေပဲါ႐ဲုမာဲ (ပါလီမန္ဒီမုိကေရစီ)တဲု မြန္ျပည္သူ႔တပ္ဦး နာဲအံင္ေထာန္ကုနာဲဆာန္မန္ ဒုင္႐ဲုမာဲကေရာံ(ဖဆပလ)ရ။ ေပဲါ႐ဲုမာဲတဲု နာဲအံင္ေထာန္ ဒွ္အာအမာတ္မန္(ကလုတ္မန္) ပႜဲပါလ႘မာန္ ဥဴဏုတံရ။ အလႝုအသ႘မင္သၛိ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေနေဝန္ကႝု ဂေကာံရပ္လြဟ္မြဲကႜိဳပ္ သၸဟုိတ္ကႝုကဿိန္ဍဳင္ဗဿာ ေဆာတ္ေယာင္လီုလာ္မံင္ ေသၢာံထိင္ ဒဝ္အာ ဗြဲမဂတာပ္အခိင္ဂးတဲု ပႜဲစဿတ္တၛဲ(၂/၃/၁၉၆၂)ဂွ္ သီေထာံအဝႝုအာဏာ ရပ္ထိင္ေထာံဥဴဏု (ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္) ကုဝန္ေဇှာ္ဂမၜိဳင္၊ သဿာပေရင္ဍဳင္ကြာန္ ဒယွ္ဂမၜိဳင္ ေကုာံ သင္တံဒးဒုင္ရပ္စုတ္ထံင္အုိတ္ရ။ ရန္ကႝုသြက္ဍဳင္ ဂြံၐုိဟ္လလံေရာင္ ထိင္ဒဝ္လဝ္ ဗေဂတ္ေထာံမတ္ ေကာန္ကဿိန္ဍဳင္တံရ။ (၁၉၆၂) ဗုိလ္ခ်ဳက္ေနေဝန္ဒက္ေထာံ(ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ)တဲု ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္၊ (မြန္ျပည္သူ႔တပ္ဦး) ကုေဗာ္တှဟ္တှဟ္တံ ဒးဒုင္ပလီုအုိတ္ရ။ နာဲအံင္ေထာန္(မြန္ျပည္သူ႔တပ္ဦး) ဒွ္ဝန္ေဇှာ္ (မြန္ေရးရာဝန္ၾကီး) သှာံ(၁၉၆၁)ေအပေရဝ္(၂၇)တဲု (၁၉၆၂)မာတ္(၂)ဂွ္ ဒးဒုင္ရပ္ထိင္ကႝု အလႝုအသ႘ပှာန္ (ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေနေဝန္)တံရ။ ပႜဲအခိင္ဂွ္ နာဲယႈ႙ေက်န္(ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ) ႏြံဒဿံင္ပႜဲၿဂိပ္မြဲဒှာဲရ။ ကႜိဳပ္သကုိပ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မန္ဂမၜိဳင္ (နာဲဆာန္မန္၊ နာဲေထာန္တုင္၊ နာဲဗလာ၊ နာဲနလႅာ၊ နာဲေက်ာင္၊ နာဲေတန္အံင္)တံ မဒွ္ရ။ (၁၉၆၃) (ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ) ကုမဒညတ (အမ်ိဳးသားဒီမုိကေရစီညီၫြတ္ေရးတပ္ေပါင္းစု) သ႘ကၜ႘စိုပ္ကႝု ပေရင္ၐိုဟ္လလံဂွ္ ဂုဏ္ဖႝုဟြံမြဲ လီုလာ္အာရ။ ပေရင္အလႝုအသ႘ပှာန္ ရပ္ထိင္ဟြံမြဲကႝုေသှာဝ္ဂွ္ ဒုင္ဟြံမာန္တဲု သဿာပေရင္ဍဳင္ကြာန္၊ ကြးဘာမန္ဂမၜိဳင္ လုပ္ၿဂိပ္ပံင္ေတာဲကႝု ရဲရပ္လြဟ္ (ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ) လုပ္ကၜဳင္ေပဲါဗတုိက္ ရပ္လြဟ္ႏူကႝု (ျပည္ေထာင္စုပါတီ၊ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ၊ မဆလ၊ နဝတ ေကုာံ နအဖ(အလႝုအသ႘ပှာန္လဿဳဟ္ဏံ)ရ။ (၁၉၈၉)နဝတ လေလာင္ၾတးေပဲါ႐ဲုမာဲ(၁၉၉၀)တဲု သဿာပေရင္ဍဳင္ကြာန္မန္ဂမၜိဳင္ နဗြိဳင္ေသှာဝ္ ပံက္ေဗာ္ဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘ ေကာန္ဂကူမန္ (ေကာ္) မန္ဒ႘မဝ္တဲု လုပ္ၿပဳိင္ေပဲါ႐ုဲမာဲ ကေရာံေဗာ္ (NLD)၊ (SNLD) ေကုာံ ေဗာ္ရေခင္၊ ေဗာ္(တစည)တံရ။ အပႜဲဂွ္ ဇှးအာအမာတ္ (၅) တၜရ။ အလႝုအသ႘ပှာန္(နဝတ)တံ ယုတ္မာပလီုသစၥတဲု ေဗာ္ဇှးမာဲဂွ္ အပ္ကႝုအဝႝုေရာင္ ဟီုမံင္ကီုေလဝ္ ပႜဲသှာံ(၁၉၉၂)ဂွ္ ထပ္သီေထာံအဝႝုတဲု ကေလင္ရပ္ထိင္ေထာံ ညးအာကႜိဳပ္ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္ ေကုာံ ကြးဘာဂမၜိဳင္ ဟြံမြဲကႝုေသှာဝ္ရ။ ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္ေလဝ္ ဒးဒုင္ ပလီုေထာံအုိတ္ရ။
(၂) ပစၥဳပၸန္
အကာဲအရာပစၥဳပၸန္ဏံ ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မန္ဂမၜိဳင္ အပႜဲ ဍဳင္ဗဿာ (၁)ေဗာ္ဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘ေကာန္ ဂကူမန္(ေၾတံ) ေကုာံ ေဗာ္ဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘အလုံရးမန္ ႏြံၐါေဗာ္ရ။ ေဗာ္ဒ႘မဝ္ကေရၿဇ႘ေကာန္ဂကူမန္ဂွ္ ဟြံလုပ္ဒုင္႐ဲုမာဲ(၂၀၁၀)တဲု ေဗာ္ဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘အလုံရးမန္ဂွ္ လုပ္ဒုင္႐ဲုမာဲ (၂၀၁၀)ေရာင္။ ေဗာ္အလုံရးမန္ ဂြံအေခါင္ဒက္ေဗာ္ ပႜဲဂိတုေမ(၂၀၁၀) ဂွ္ရ။ ေဗာ္ညးတံဝြံ ဒွ္ေဗာ္မှဳံကႝုေသှာဝ္ အလႝုအသ႘ပှာန္ တဲု ပႜဲေပဲါ႐ဲုမာဲ (၂၀၁၀)၊ ဂိတုနဝ္ေဝမ္ဗာ(၇)ဏံ ညးတံဒုင္႐ဲုမာဲေရာင္ လေလာင္ၾတးလဝ္တဲုရ။ ဒှာဲညးတံလုပ္ဒုင္႐ဲုမာဲဂွ္ ခ႐ုိင္မတ္မလီု (ျဇပ္ဗု၊ မုဟ္ဍဳင္၊ လွာဒကွ္)၊ ခ႐ုိင္သဓီု (ဘာအင္၊ ကံႀကိက္၊ ၐါသြာင္၊ က်ာ္ျမဟ္)၊ ဍဳင္ေရဝ္ ေကုာံ ဍဳင္မတ္မလီု အပံင္(၉)ဒှာဲရ။ ေဗာ္ညးတံဝြံ ရန္ကႝုပေရင္လိက္ပတ္ ဂြံေဗၱာန္အာဗၜးဗၜးၐးၐးမာန္တဲု လုပ္ၿပိဳင္ေပဲါ႐ဲုမာဲေရာင္ ႏူဂေကာံေဗာ္ညးတံ 'နာဲသုိက္' ကာလေစွ္ပေရင္စႏၵက္ဂွ္ ဟီုတြံလဝ္ရ။ ဗီုလႝုဒွ္ဒွ္ သြက္ဂကူမန္ဂွ္ ညးဍဳင္ကြာန္မန္တံ ဒးစုတ္ကႝုမာဲ ေဗာ္ညးတံဖအုိတ္ေရာင္။ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ဒစႝုဒစးလဝ္ကႝု ေသှာဝ္ဥပေဒ သဇုိင္ဒက္ပၱန္ဍဳင္(၂၀၀၈)တဲု ဟြံလုပ္ဒုင္႐ဲုမာဲ၊ ေဗာ္ဒ႘မဝ္ကေရၿဇ႘ေကာန္ ဂကူမန္ ဒးဒုင္ပလီုလဝ္ ကႝု(နအဖ)ဂွ္ ဟြံဒုင္႐ဲုမာဲ(၂၀၁၀)သာ္ဝြံ ဂြံဆႝုေကတ္ရ။ ဟုိတ္ဒွ္သာ္ဂွ္ရ သြက္သဿာပေရင္ဍဳင္ကြာန္မန္တံ ပဲါႏူဒစႝုဒစး ေပဲါ႐ဲုမာဲ(၂၀၁၀)တဲု ဂၜံင္တရဵဟြံညာတ္ရ။ ဂၜံင္တရဵေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ကႝု ပၜန္ဂတးမန္ဂွ္ ဟြံလုပ္ဒုင္႐ဲုမာဲေရာင္။ ရန္ကႝုဖႝုဂုဏ္သြက္ပူဂႝု၊ သြက္ဂေကာံေဍာတ္မြဲေဟင္ လုပ္ဒုင္႐ဲုမာဲမၢး ဒွ္ဂုဏ္ဖႝုညိရ။ သြက္(နအဖ)တံ ဂြံဆက္အာလမ်ီဳသက္သက္ရ။ ငၛဳဟ္မးဂကူေလဝ္ ေအာန္ေစွ္ေရာင္။ ေဗာ္အလုံရးမန္ဝြံ ညံင္ရဵေဗာ္(မြန္တပ္ဦး) ေပဲါ႐ဲုမာဲတဲု ဂြံတန္တဵအာမုစိသှာံ၊ ဂြံေကၜာန္အာပေရင္ဍဳင္ကြာန္ေရာဂွ္ အနာဂတ္ေတံ ပ႙ုမင္စဿ႘ဗႝု အုိတ္စုိအ္။
(၃) အနာဂတ္
ပႜဲစဿတ္တၛဲ(၇/၁၁/၂၀၁၀)ဏံ ေကၜာန္သၸေပဲါ႐ဲုမာဲ ကဿိန္ဍဳင္ဗဿာေရာင္ဂွ္ ခ်ိဳတ္ပၜိဳတ္အာရ။ ေပဲါ႐ဲုမာဲ(၂၀၁၀)ဏံတဲု အကာဲအရာကဿိန္ဍဳင္ဗဿာဝြံ သုင္ေစာဲဒေဂတ္ဗက္ ေသှာဝ္ဥပေဒ(၂၀၀၈) ေကုာံ ေသှာဝ္ဥပေဒ (တည္ဆဲဥပေဒ) တဲု အလႝုအသ႘တဿိ (႐ဲုစွ္လဝ္ပႜဲ၂၀၁၀)တံ ဒးပကင္ရင္ကဿိန္ဍဳင္ရ။ ဍဳင္ဝြံေလဝ္ ေကာ္ခဵစ ''ကဿိန္ဍဳင္ဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘ မဍာံေဇတ္ မှဳံကႝုေစဝ္ေပှာန္မဍိဳက္ေပင္ (စစ္မွန္၍စည္းကမ္း ျပည့္ဝေသာဒီမုိကေရစီႏုိင္ငံ)ေရာင္။ ပေရင္သၜးပြး ဍဳင္ဂြံကီုရ။ သၜးပြးဂကူ ဟြံမြဲမၢး ဒွ္ဒဿံင္ဘဝဍိက္ဏီေဏာင္ဂွ္ ေကာန္ဂကူမန္ပ႙ု ကႝုဂြံတီလဝ္ညိ။ ဂၜံင္တရဵပေရင္ ဍဳင္ကြာန္ကဿိန္ဍဳင္ဗဿာဝြံ အနာဂတ္ေတံ ခုိဟ္ကၜဳင္ဟာ၊ သာတဲုပေရံေစွ္ကၜဳင္ဟာဂွ္ တန္တဵကႝုအလႝုအသ႘ပှာန္ (နအဖ) စြံစုိတ္ ခုိဟ္/ပေရံ လၱဴေကာန္ဍဳင္အရင္တံရ။ (နအဖ)တံ ဟြံေကတ္ပေရင္ ည႘သဿဟ္ေကာန္ဍဳင္ အရင္မၢး ကဿိန္ဍဳင္ဗဿာ ေသၢာံၐုိဟ္လလံအာလဿိဳန္ဂွ္ ဒွ္ဟြံမာန္ရ။ ဟုိတ္ဂွ္ရ နဲကဲပိသြာင္တက္က်ာ သ႘ကၜ႘ပည႘ပညပ္ ေသာင္ကဠးျပဒၵညာ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မၢး ကဿိန္ဍဳင္ဗဿာဝြံ ဒွ္ဍဳင္ၐုိဟ္ႀသဳိဟ္ ဂြံတန္တဵမိပ္ပ္ျဇိပ္ပ္မြဲေရာင္။ ဟုိတ္ဂွ္ရ အေခါင္သၜးပြးဍဳင္မန္ ဗၜးၐးဇကု ဟြံဂြံမၢး ဒပ္ပှာန္မန္ကႝု ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မန္ဂွ္ ဒးႏြံေထက္ေရာင္။ ဂကူမန္တံ ႐ီုဗင္ထံက္ပင္အာ ဒပ္ပှာန္ဗၜးၐး ေကာန္ဂကူမန္အုိတ္ညိဂွ္ ဗြဲမဆာန္ကဿိန္ ဆဝ္မၛဳဟ္ဏာရ။
သုခ
(ဂ်ာေနဝ္ေခတ္ပ႙ု ေလဿင္(၅၉)၊ ဂိတုေသက္ေတန္ဗာ၊ သှာံ ၂၀၁၀)
(ဂ်ာေနဝ္ေခတ္ပ႙ု ေလဿင္(၅၉)၊ ဂိတုေသက္ေတန္ဗာ၊ သှာံ ၂၀၁၀)
0 တၜ ဟီုဂလာန္ပၚပဲါလဝ္ ဒှာဲဏအ္ရ:
Post a Comment