တမ္မူလဂကူမန္ ကုႝ ဍဳင္မန္ေႀတံ

မှိဟ္မြဲမြဲ ေဍံဟြံေလပ္ အေရဝ္ဂကူေဍံမၢး သြက္ေဍံဂြံေဗၱာန္ လိက္ပတ္ဂကူေဍံဂွ္ စုိတ္ဟြံပါရ။ ဟြံေလပ္ လိက္ဂကူေဍံမၢး ဗုီလုႝေဍံဂြံတီဝင္ ဂကူေဍံ၊ နဲလုႝဂြံေကၜာန္အာ ကေမၜာန္ဒုင္ကာဂကူေရာ။ ဟုိတ္ဒွ္ သာ္ဂွ္ရ နကုႝ ေစတနာ ညးခ်ဴလိက္ဏံမၢး ဇဿာပ္ဂကူမန္ မိက္ဂြံကုႝေလပ္လိက္မန္တုဲ မိက္ဂြံကုႝ လၛတ္ဝင္မန္ေႀတံတုဲ ပၱဳိန္ ထၞးဏာ ပေရင္ဂကူမန္ေဂၜံေဂၜံရ။ အဲညးခ်ဴလိက္ဏံ အခိင္ဒွ္မံင္ ကြး ဘာမန္ (ဌာနပညာဗဟုႝ) ၐုိပ္ဇူေတံ ဂြံလၛတ္လဝ္ ဘာသာဝင္မန္ ႏူအၥာၿဗဵမန္ 'မိလြ႘ဟာန္' ပ႐ူ တမ္မူလဂကူမန္ ဒွ္အတုိင္ဗြဲသဿဝ္ေတံ ဆက္လၛတ္အာမာန္ေရာင္။ မှိဟ္မြဲမြဲ၊ ဂကူမြဲမြဲေထက္ကုႝ ဒးဂၜဳိက္ဂၜာဲဝင္ တမ္မူလ ဂကူဇကုေရာင္ ဟြံေသင္ဟာ၊ ကာလဂွ္မွ တီဝင္၊ တီဂကူဇကု ေဇတ္တ္ မာန္ရ။

ေလာန္ကၜဳင္မြဲအခိင္ေတံ ဗုီပ႙ုေကာ္ခဵစဒဿံင္ 'မန္' လဿဳဟ္ဂွ္ ညးတံသုင္ေစာဲဒဿံင္ ေဝါဟာ 'ရာမာဥ္' ေရာင္ ဂြံတီေကတ္ ပႜဲလိက္တဿံ သဿိင္မန္ဓမၼေစတ႘ရ။ ဂကူေသံ (ဍဳင္ေဒ်ာဒ်ာ) တံ ခ်ဴလဝ္ေဝါဟာ 'မန္' ဂွ္ (Raman) ''ရာမာဥ္'' လဿဳဟ္ေသံတံေကာ္ (Mon) ''မန္'' ဗုီဂကူမန္တံ သုင္ေစာဲဒဿံင္ ပစၥပၸဳန္ဏံရ။ ပႜဲဍဳင္ဗဿာ လက္ထက္သဿိင္က်ာန္ ေယ်တ္ဂွ္ သုင္ေစာဲေဝါဟာမန္ဂွ္ (Rmen) ရမဥ္ ဂြံဆုႝေကတ္ ပႜဲလိက္တဿံ(၄)ကၜင္ (ရာဇကုမာ) ရ။ တမ္မူလဂကူမန္ဂွ္ ဍတ္ပၚ တိတ္ကၜဳင္ ႏူဂကူ 'မံင္ဂုတ္' ရ။ ဂကူမံင္ဂုတ္တမ္မူလဂွ္ လက္ႀကဵဏံ ဟုိတ္ႏူကုႝ လဿိဟ္မှိဟ္ဂၜဳိင္ ေဒသေသၛာဲျခာတုဲ ထပ္ပၚၐါ ဂကူ အဝ္ဓေရတ္ကုႝ တိဗက္တဝ္ၾကဳက္ရ။ ပႜဲဂကူအဝ္ဓေရတ္ပၜန္ ညးလၛဳႝၿပံင္ဆုဲအာ ေဒသတှဟ္ မံင္ပႜဲေဒသ မြဲကုမြဲ ေသၛာဲျခာဂၜဳိင္တုဲ ဒွ္အာဂကူအဝ္ထရဝ္ေအ႐ွ ေတက္ကုႝ အဝ္ဓရဝ္န႘ေယွန္ပၜန္ရ။ ဗုီနဲဏံကုီ ဂကူတိဗက္တဝ္ဗာေမန္ကုႝ ထာဲၾကဳက္တံ ဍတ္ပၚ ကၜဳင္ ႏူဂကူတိဗက္ တဝ္ၾကဳက္ရ။ ဂကူမန္-ခမာဂွ္ မဒွ္အဆက္ဂကူ အဝ္ထရဝ္ေအ႐ွေတက္တုဲ မံင္ပႜဲၾသင္ၐ႘ယ်ာန္သ႘က်ာန္ (ဍဳင္ၾကဳက္) ရ။ ဒွ္ဂကူေဇှာ္မြဲတုဲ ေကၜာန္ကေမၜာန္ဝါဗၛ ပႜဲဗလးယ်ာန္ သ႘က်ာန္ရ။ လက္ႀကဵဏံ ဂကူၾကဳက္ ႏူေဒသသဿဝ္က်ာ ၿပံင္ေစွ္ကၜဳင္ လၸၚသၜဳင္က်ာဂွ္ ဂြံဆုႝဂဗကုႝ ဂကူမန္ခမာ တံတုဲ သုင္ေစာဲကၜဳင္ အေရဝ္ဘာသာဂကူမန္ - ခမာရ။ ခမာတံ ဂၜဳိင္ကၜဳင္ကုီတုဲ ညးလၛဳႝမၵးၿပံင္ဆုဲအာ လၸၚသၜဳင္က်ာ စုိပ္အာေဒသ ဗ႘ေယတ္နာမ္ - ဒွ္အာဂကူဗ႘ေယတ္နာမ္ကုီ၊ စုိပ္အာေဒသ ကေမၻာ ဒ႘ယာ ဒွ္အာဂကူခေမန္ကုီ၊ စုိပ္အာလၸၚေဒသသၜဳင္က်ာ ဍဳင္ေဒ်ာဒ်ာ ကုႝ ဍဳင္ဗဿာဂွ္ နဒဒွ္ဂကူမန္ကုီ၊ စုိပ္အာလၸၚသဿဝ္က်ာဍဳင္ဗဿာဂွ္ ဒွ္အာဂကူ ပလံင္၊ ဝ၊ ရိယာန္ကုီ၊ လုပ္ စုိပ္အာဍဳင္အိႏၵိယ ကုန္ဒကၡိဏဂွ္ နကုႝ ဂကူမ႑ကုီ စုိပ္အာေဒသဗဂၤလာဂွ္ ဒွ္အာဂကူခ်ာန္သာ၊ စုိပ္ အာဍဳင္အာတာန္ဂွ္ ဒွ္အာဂကူ ခါသ႘အုိတ္ရ။

အဆက္ဂကူမန္ - ခမာဂွ္ မြဲအခိင္ေတံ ညးတံမံင္ကၜဳင္လဝ္ မြဲကေရာံမြဲစြံ မြဲဂေကာံတုဲ အေရဝ္ဟုီေလဝ္ ဒွ္မြဲဗုီဓဝ္ကၜာေလဝ္ သြက္ဂြံ ဂယုိင္လမ်ဳီ မၵးၿပံင္အာဒှာဲတှဟ္ ေဒသတှဟ္ ဒးျပး ဇးအာတုဲ အဆက္ ဂကူတမ္မူလဇကုကုီ၊ အေရဝ္တမ္မူလဇကုမလံလဂွ္ဟြံက ဒးဆက္ေဆာံ ကၜဳင္ညးသၠံ ဒးဟုီကၜဳင္ အေရဝ္ေဝါဟာတှဟ္ ဂၜဳိင္တုိန္ကၜဳင္ရ။ ဆဂး ေဝါဟာတမ္မူလဂကူဇကုဂွ္ ဟြံေကၜံဗၵန္အာရ။ ဂကူ ဗ႘ေယတ္နာမ္၊ ခေမန္၊ မန္၊ ပလံင္၊ ဝ၊ ရိယာန္၊ မ႑၊ ခ်ာန္သာ ကု ခါသ႘ တံဂွ္ ဍတ္ပၚတိတ္ကၜဳင္ႏူဂကူ အဆက္မန္ - ခမာတုဲ ဒွ္မံင္ မသၾကပ္ပ္ရ။ ဂကူဗ်ဴ၊ ကာန္ယာန္၊ သက္၊ ေခ်င္၊ ကေခ်င္၊ ကေရင္၊ ဗဿာတံဂွ္ ဍတ္ပၚတိတ္ကၜဳင္ ႏူဂကူတိဗက္တဝ္ဗာေမန္တုဲ ဂကူ ေသံ၊ ေသံၾကဳက္ ကု ေသံဗဿာတံဂွ္ ကၜဳင္ႏူဂကူထာဲၾကဳက္ေရာင္။ ဟုိတ္ဂွ္ရ ဂကူမန္ မတန္တဵဒဿံင္ ပႜဲေဒသအဂှဲေအ႐ွဝြံ ဒွ္ဂကူေစန္ဆက္ ဍတ္ပၚ တိတ္ကၜဳင္ ႏူဂကူ 'မံင္ဂုတ္' ဖအုိတ္တုဲ ဒှာဲညးကုႝ ညး႐ုဲစွ္တုဲ ေဖ်ံဒှာဲ မံင္ ဗြဲမသၜးပြးေရာင္။ ကာလဂကူမန္ - ခမာ ေစွ္ကၜဳင္ႏူၾသင္ၐ႘ ယ်ာန္သ႘က်ာန္ (ဍဳင္ၾကဳက္)ဂွ္ ေဖ်ံသၨဳိင္ဒှာဲ လၸၚသၜဳင္က်ာ ဍဳင္ကေမၻာ ဒ႘ယာ သၸဗပုႝကုႝ စ႘ေမဝ္နာမ္တုဲ ပၱန္ဍဳင္ ဒုင္ယဿဳ 'ဖူနာန္ေအန္ပါဗာ' တုဲအုပ္ဓုပ္ကၜဳင္ဍဳင္ရ။ ဨကရာဇ္ဖူနာန္ဝြံ ဂကူမန္ - ခမာ ဟြံေသင္ ဒွ္ဂကူဟိႏၵဴ ကၜဳင္ႏူဍဳင္အိႏၵိယရ။ ဟုိတ္ဂွ္ရ ေယန္သှာင္အိႏၵိယ ဇာပ္ လုပ္ပႜဲဂကူမန္ - ခမာ မှဳံပႜဲဖူနာန္တုဲ ဝါဒဟိႏၵဴ ေ႐ွ္ေသွ္ေဒဝတဵ (သီဝ)ဂွ္ကုီ၊ ဝါဒေထရဝါဒသာသနာ ရဵသာ္ဝြံ ျပာကတ္ ကၜဳင္ရ။ သုင္ေစာဲဒဿံင္ အေရဝ္ဘာသာ 'လိက္ဘာသာ 'သံသာႀကိဳက္' အုိတ္ ရ။ ႏူေအဒ႘ AD (၁) စုိပ္ AD (၆) ဗြဝ္ကၜံ ပြဳိင္ (၇၀၀) သှာံ ဍဳင္ဖူနာန္ေအန္ပါယာ ေဇှာ္ေမာတ္တဵတက္ကၜဳင္တုဲ ပႜဲ AD (၆) ဗြဝ္ကၜံဂွ္ ဖူနာန္လုီအာတုဲ ဂကူမန္ - ခေမန္တံ ပႜဲေဒသညးကုညး ပၱန္ဍဳင္သၜးပြး အုိတ္ရ။ ပႜဲ AD (၆) ဗြဝ္ကၜံဂွ္ မန္ကုခေမန္တံ ခ်ဴပၱန္လိက္မာန္ကၜဳင္ ရ။ ဍဳင္ခေမန္ (ဆာန္လာ) ကုႝဍဳင္မန္ ေဒ်ာဒ်ာ ဒြါရဝတ႘ကု ဍဳင္ရာမည ေဒသသၜဳင္က်ာဍဳင္ဗဿာဂွ္ ႏြံပႜဲသဿဝ္ဖူနာန္ေဏာင္ေထင္။ AD (၆) ဗြဝ္ကၜံစဗက္ လၸာ္ဗဿံက္ဍဳင္ကေမၻာဒ႘ယာ၊ လၸာ္ပလုိတ္သၜဳင္က်ာ ဍဳင္ေသံ (ေဒ်ာဒ်ာ)ဂွ္ ဍဳင္ဒြါရဝတ႘ ကုဍဳင္ရာမညေဒသသၜဳင္က်ာ ဍဳင္ဗဿာဂွ္ မန္တံ စပၱန္ဍဳင္မန္တုဲ အုပ္ဓုပ္ကၜဳင္ဍဳင္အုိတ္ေရာင္။ ဗလးၾသင္ၾကဳင္ ၐ႘ေမဝ္နာမ္လၸာ္သဿဝ္ဂွ္ ကဿိန္ဍဳင္မန္ဒြါရဝတ႘ (လာပ္ပူရ႘) သင္ၾကဳင္ လၸာ္လၱဴဂွ္ ဒွ္ကဿိန္ဍဳင္မန္ဟရိဘုဥၥယ (လာံဖုန္) ေရာင္။

(၁) ဍဳင္မန္ဒြါရဝတ႘ (ဍဳင္ေသံ)

ပႜဲသကၠရာဇ္ AD (၆) ဗြဝ္ကၜံ ဍဳင္ဖူနာန္ က်အာပှာန္တုဲ စုိပ္အာသဿဝ္တဲ ဨကရာဇ္ခေမန္ 'ဘဝဝါမန္'ရ။ ဂကူခမာႏူဖူနာန္ဂွ္ ဆက္ေ႐ွ္ေသွ္အာ ဝါဒဟိႏၵဴတုဲ ဂကူမန္ႏူဒြါရဝတ႘ဂွ္ ဒွ္မံင္ဂက ူေ႐ွ္ေသွ္ရဵဂဵ ဗုဒၶဘာသာေရာင္။ ဟုိတ္ဂွ္ရ သၸတမ္ႏူသကၠရာဇ္ AD (၆) ဗြဝ္ကၜံတုဲ ဍဳင္မန္ဒြါရဝတ႘ ဂွ္ ဒွ္ဌာနဒတန္ 'ေထရဝါဒဗုဒၶသာသနာရ။ ဍဳင္မန္ဒြါရဝတ႘ဝြံ ႏြံပႜဲဗလးၾသင္ၐ႘ေမဝ္နာမ္လၸာ္သဿဝ္တုဲ လၸာ္လၱဴဂွ္ ဒွ္ဍဳင္မန္ေႀတံ ဟရိဘုဥၥယ(လာံဖုန္)ေရာင္။ ဍဳင္ေဇှာ္ဒြါရဝတ႘(ပထမ)ဂွ္ ဒးဒုင္ဗတုိက္ ကုႝ ခေမန္တံတုဲ ပႜဲသကၠရာဇ္ AD (၁၀၂၂) ဂွ္ ဒးမံင္သဿဝ္တဲ ဨကရာဇ္ခေမန္ 'သူရိယဗာေမန္'ရ။ လက္ႀကဵဏံ ဨကရာဇ္ခေမန္ အဆက္က္ ဗတုိက္သီေကတ္ဍဳင္မန္ ဒြါရဝတ႘ (ဒုတိယ) ပၜန္ရ။ ႏူဂွ္ ဨကရာဇ္ခေမန္ သူရိယဗာေမန္ ဆက္ဗတုိက္ဍဳင္မန္ (ရာမည) သုဝၰ ဘုမၼိကုႝ ဍဳင္ဟံသာဝတ႘ရ။ ပှာန္ခေမန္တံ က်အာပှာန္ ကုဍဳင္ဟံသာ ဝတ႘တုဲ ဒးဒုင္ရပ္ဒွ္ဂၜဳဲ ဗြဲမဂၜဳိင္ေရာင္ ဂြံတီပႜဲဝင္ရ။ ဍဳင္မန္ ဟရိဘုဥၥယ (သဿဝ္က်ာဍဳင္ေဒ်ာဒ်ာ) ဂွ္ ဟုိတ္ႏူခေမန္(သှ)တံ ဟြံဗတုိက္တုဲ အုပ္ဓုပ္ မံင္ဏီရ။ ဨကရာဇ္ဝြံ မဒွ္ေကာန္ၿဗဵ ဨကရာဇ္မန္ (ဒြါရဝတ႘) ႏြံပႜဲလာပ္ပူရ႘ဂွ္ေရာင္။ ဍဳင္မန္ဒြါရဝတ႘ ဝြံ ဒးဒုင္ဗတုိက္ကုႝ ဂကူခေမန္ (ဨကရာဇ္ခေမန္) သူရိယဝါရမန္ တုဲ ပႜဲသကၠရာဇ္ AD (၅၀) ဗြဝ္ကၜံဂွ္ ဒးေကၜံဗၵန္အာရ။ (ဍဳင္ဒြါရဝတ႘ပထမဂွ္ ပႜဲနေခါန္ပထုံကုီ၊ ဍဳင္ဒြါရဝတ႘ ဒုတိယဂွ္ ပႜဲဍဳင္ လာပ္ပူရ႘ကုီ လၛတ္ေကတ္မာန္ရ။)

(၂) ဍဳင္မန္ဟရိဘုဥၥယ (ဍဳင္ေသံ)

ကဿိန္ဍဳင္မန္ ဟရိဘုဥၥယဝြံ ႏြံပႜဲဗလးၾသင္ၾကဳင္ၐ႘ေမဝ္နာမ္ လၸာ္လၱဴရ။ ႏြံသဿဝ္က်ာ ဍဳင္ ေဒ်ာဒ်ာ ႏူဇဈင္မာ (၂၀) တုိင္ ဍဳင္ (လာံဖုန္) မဒွ္ရ။ ဍဳင္ဝြံ ႏူသကၠရာဇ္ AD (၆၆၁) သှာံဂွ္ တၜရသိ ''ဝါသုေဒဝ'' ခှံပၱန္လဝ္ ဍဳင္ေဇှာ္ဝြံေရာင္။ သကၠရာဇ္ ၟဓ (၆၆၃) ဂွ္ ေကာန္ၿဗဵသဿိင္မန္ (လာပ္ပူရ႘) ေကာ္ ဍဳင္ေဝါဂွ္ ေကာ္ဂြံသရာဲပှာန္ ဂမၜဳိင္ သုီခမ႘မန္ မေလပ္ပႜဲပိဋိကတ္ဂမၜဳိင္ (၅၀၀) ဇကု ႏူဍဳင္ေဝါ (လာပ္ပူရ႘) အာသၸသဿိင္အုပ္ဓုပ္ ပႜဲဍဳင္ဟရိဘုဥၥယရ။ သဿိင္ဝြံ မဒွ္ဨကရာဇ္ၿဗဵမန္ 'စမၼာေဒဝ႘' တုဲ ျပာကတ္ကၜဳင္ပႜဲဝင္ရ။ 'သဿိင္ စမၼာေဒဝ႘'ဂွ္ သုိင္ခှံလဝ္ဘာ (၅) မေရာင္။ ဘာဝြံ ေကာ္ခဵစ 'မဟာယာန္'တုဲ စုႝကုႝလဿဳဟ္ ဘုတ္က်ာ္ဂွ္ ဂြံဆုႝေကတ္မာန္ေရာင္။ 'သဿိင္ၿဗဵစမၼာေဒဝ႘'ဝြံ ဂြံေကာန္ႀတဳံၐါ (ေကာန္တဿာ) မဒွ္တုဲ ေကာန္ ေဇှာ္ဂွ္ ဒွ္သဿိင္ပႜဲဟရိဘုဥၥယ၊ ေကာန္ေဍာတ္ဂွ္ ဒွ္သဿိင္ပႜဲဍဳင္လာံပင္တုဲ အခိင္ဝြံ သဿိင္ၿဗဵမန္ 'စမၼာေဒဝ႘' ဇူေထာံလဝ္ ႏူဘဝသဿိင္ၿဗဵေရာင္။ ပႜဲ AD (၁၀) ဗြဝ္ကၜံဂွ္ ပေရင္ဆက္ေဆာံ ဍဳင္ ဟရိဘုဥၥယကုႝ ဍဳင္ေဝါ (လာပ္ပူရ႘) ဟြံေျပၿပံင္ ႀကံင္ မၛဳိဟ္တုိန္ သုိက္သုိက္ရ။ ပႜဲ AD (၁၀) ဗြဝ္ကၜံအုိတ္ဂွ္ ဨကရာဇ္ ဍဳင္ဟရိဘုဥၥယ ဍဳိက္လုပ္ဍဳင္ေဝါ (ဒြါရဝတ႘၊ လာပ္ပူရ႘) ရ။ ပႜဲတအမ္ AD (၁၁) ဗြဝ္ကၜံဂွ္ မဒွ္လက္သဿိင္ခေမန္ 'သူရိယဝါမာန္ အုပ္ဓုပ္လဝ္ ဍဳင္ဒြါရဝတ႘ (ဍဳင္ေဝါ) ရ။ ပႜဲလက္ထက္ သဿိင္ခေမန္ 'ဥစၥိတၱစကၠဝတ႘' ပကဝ္ရင္ ဍဳင္ဒြါရဝတ႘ (ဍဳင္ေဝါ) ဂွ္ သဿိင္မန္ ႏူဍဳင္ဟရိဘုဥၥယ ယဿဳ 'ၾတဗက' ကုႝ သဿိင္မန္ဍဳင္သ႘ရိဓမၼန ဘရတံ လုပ္ကၜဳင္ဗတုိက္ ဍဳင္ဒြါရဝတ႘ (ဍဳင္ေဝါ) ပၜန္ရ။ ဟုိတ္ႏူ သဿိင္ခေမန္ စုႝဒှာလဝ္ဒပ္ပှာန္ ခုိင္ကၜဳိက္ေလာန္တုဲ ပှာန္သုီၐါဍဳင္ ဒးကေလင္စဵအုိတ္ရ။ ႏူဂွ္ သဿိင္ခေမန္ေကာ္ပှာန္ ကေလင္အာ ဗတုိက္ ဍဳင္ဟရိဘုဥၥယပၜန္တုဲ ဒွ္ပှာန္ဂၜဳိင္ကုႝအလန္ရ။ ခေမန္တံ ေကတ္ဇှး ဟြံမာန္တုဲ ဒးဆုတ္ ကေလင္ ၿဂိပ္စဵအာပၜန္ရ။ ပႜဲ ၟဓ (၁၁) ဗြဝ္ကၜံ လေဒါဝ္ဂွ္ သဿိင္မန္'ကမၺလ' အုပ္ဓုပ္ဍဳင္ဟရိဘုဥၥယ ဂွ္ ဒွ္ယဲဂှဵ၊ ယဲ ဂုဟ္ဂၜဳိင္တုဲ ညးဍဳင္ဟရိဘုဥၥယတံ ၿဂိပ္တိတ္အာ လၸာ္ဍဳင္သဓုီေတံရ။ ပႜဲ AD (၁၀၅၇) ဂွ္ သဿိင္ဗဿာအနဝ္ရထာ (ဍဳင္ဗကာံ) ကၜဳင္ဗတုိက္ ဍဳင္သဓုီ၊ ရပ္ဏာသဿိင္မႏုဟဝ္တုဲ ညးဍဳင္ဟရိဘုဥၥယတံ ဆက္ၿဂိပ္ကၜဳင္ လၸာ္ဍဳင္ဟံသာဝတ႘ရ။ လက္ႀကဵဏံ ယဲဂုဟ္ဂွ္ေအာန္အုိတ္ အာတုဲ ညးတံကေလင္စဵအာ ဍဳင္ဟရိဘုဥၥယေတံပၜန္ရ။

ဗြဲႀကဵဏံ ပႜဲ AD (၁၂၅၃) ဂွ္ ဂကူေသံ (ထာဲ) ႏူယူနာန္ (ဍဳင္ၾကဳက္)တအ္ လုပ္သီေထာံ ဍဳင္နာန္သဝ္ ( ပႜဲယူနာန္) ေတံတုဲ ၐက္လုပ္စုိပ္ကၜဳင္ လၸာ္ေဒသေသံဗဿာသုိက္က္ရ။ ေသံတံ ပတန္ဍဳင္ သုေဃာထာဲ အုပ္ဓလုီေထာံ ဇဈင္ရာဲ၊ ဇဈင္သန္တံဂွ္တုဲ ခှံပၱိဳန္ ဍဳင္ေသံအုိတ္ေရာင္။ လက္ႀကဵဏံ ဒွ္ပှာန္ကုႝ ဍဳင္မန္ဟရိဘုဥၥယ ဂၜဳိင္ကုႝအလန္ရ။ ပႜဲသကၠရာဇ္ AD (၁၂၉၂) လက္ထက္သဿိင္မန္'ယ႘ဗ' အုပ္ဓုပ္ဍဳင္ဟရိဘုဥၥယဂွ္ သဿိင္ေသံ'မင္ရာ' လုပ္ဗတုိက္ဇှးအာတုဲ ရပ္ေထာံသဿိင္'ယ႘ဗ'ရ။ ဍဳင္ဟရိဘုဥၥယ လုီလာ္အာတုဲ မန္တံ ႏွဲအာ ကုႝေသံအုိတ္ရ။ ေသံတံ ကဿာတ္ကၜဳင္အေခါင္၊ ငၛိတ္ေထာံသုိက္က္တုဲ ဂကူမန္ကုီ၊ လိက္ပတ္မန္၊ ေယန္သှာင္မန္ကုီ၊ ကြတ္ဗိသုကာမန္ဂမၜဳိင္ လက္ထက္ဟရိဘုဥၥယဂွ္ ဟြံဆုႝစအုိတ္ရ။

(၃) ဍဳင္မန္သုဓမၼဝတ႘ (သဓုီ)

ဂကူမန္မေစွ္ကၜဳင္ ႏူေဒသသၜဳင္က်ာ (ဍဳင္ဗဿာလဿဳဟ္) ဂွ္ ပတန္ဍဳင္မန္ရာမညေဒသတုဲ မံင္အာေကာံေကာံကေလာံကေလာံ ဗြဲမည႘သာသဿဟ္သဿန္ရ။ အခိင္ဂွ္ဝြံ ပႜဲဍဳင္ရာမညေဒသဂွ္ လိက္ပတ္ ေယန္သှာင္ ကၦံင္မသၜဳင္ေကြံေရာင္။ သာသနာေလဝ္ ဟုိတ္ႏူဂကူမန္ တံ ေ႐ွ္ေသွ္ဒဿံင္ ဗုဒၶသာသနာတုဲ ေကာန္ဍဳင္ကြာန္တံ မႏြံကုႝ ပေရင္ ေယန္သှာင္မသၜဳင္ၿပဲ မြဲဂကူတုဲ ဂကူေသံ၊ ဂကူဗဿာတံ ဒးသၸသၨဳိင္ကုႝ ဂကူမန္တုဲ ညးတံ ကတ္ကၜဳင္၊ ခ်ဴကၜဳင္၊ ေ႐ွ္ေသွ္ကၜဳင္တုဲ ကလိဂြံ လိက္ပတ္၊ ေယန္သှာင္ ေကုာံ သာသနာက်ာ္တံအုိတ္ရ။ ကၜာတ႘လ ပုိန္က်ာ္ႀတဲ ဟြံဂြံကတုႝ ဒွ္က်ာ္ဏီ ၐုိတ္ (၅၀၀) သှာံ ဂကူမန္ပ႙ု ပၱန္ကၜဳင္ ဍဳင္မြဲ မႏြံယဿဳ 'သုဓမၼဝတ႘' လဿဳဟ္ဂွ္ ေကာ္ (သဓုီ) ပႜဲဗလးၐ႘ေသတ္တံင္ ကုႝ ၐ႘သင္ေလာန္ရ။ သဿိင္ပကင္ရင္ဍဳင္ဂွ္ 'သုဓမၼာနာရာဇာ' မဒွ္ရ။ ႏူသဿိင္ဂွ္ သဿိင္မန္ဆက္ပုိင္ၿပ႘ကၜဳင္ဍဳင္ အဆက္က္ ဂြံ (၂၄) ေတှာဝ္ ဒေတာဝ္တုဲ အုပ္ဓုပ္ကၜဳင္ဍဳင္ ေဇှာ္ကြာန္မန္ ပြိဳင္ (၃၃၀) သှာံရ။ ဗြဲႀကဵဏံ ဍဳင္သုဓမၼဝတ႘ မသုန္ျဂာံ ဒွ္အာကြာန္ရးမြဲရ။

ဗြဲႀကဵကၜာက်ာ္ႀတဲ ဟြံကတုႝဒွ္ဏီ ပြိဳင္ (၂၀) သှာံဂွ္ သဿိင္မန္ မႏြံယဿဳ 'သ႘ဟရာဇာ' ကၜဳင္ပၱန္ ဍဳင္မန္ ပႜဲဒှာဲဍဳင္မန္ သုဓမၼဝတ႘ဂွ္ပၜန္ရ။ သဿိင္ဝြံ ကေလင္ခုတ္ယဿဳဍဳင္တဿိ ယဿဳ 'သုဝဏၰဘုံမိ' တုဲ အုပ္ဓုပ္ပကင္ရင္ ကၜဳင္ဍဳင္ရ။ သၸတံႏူသဿိင္ 'သ႘ဟရာဇာ' တုဲ သဿိင္အဆက္က္ (၅၉) ေတှာဝ္ ဒေတာဝ္ အုပ္ဓုပ္လဝ္ ဍဳင္မန္ရ။ အပံင္လဿိဟ္သှာံ (၁၆၆၅) သှာံျပင္ေရာင္။ သဿိင္လက္ႀကဵအုိတ္ အဆက္သဿိင္မန္ ပုိင္ၿပ႘ ဍဳင္သုဝၰဘုံမိဂွ္ မဒွ္သဿိင္မႏုဟဝ္ေရာင္။ ပႜဲသကၠရာဇ္ခေရတ္ AD (၄၄ - ၅၇) သဿိင္ဗဿာအနဝ္ရထာ လုပ္ဗတုိက္ AD (၁၀၅၇) ဂွ္ အနဝ္ရထာ ကုပှာန္ဗဿာဂမၜဳိင္ ရပ္ဏာသဿိင္ မန္'မႏုဟဝ္' ေကုာံ ဂှက်ာ္သဿိင္၊ ေကာန္ကြးသဿိင္ သရာဲပှာန္မန္၊ သင္မန္၊ တၜပညာမန္၊ အၥာဗိသုကာမန္ဂမၜဳိင္တုဲ ဒ႘ဏာဍဳင္ဗကာံေတံရ။ ဆဂွ္သဿးဟြံက ဗဿာတံပၜံင္ဗၱဳိက္ဏာ ပိဋကတ္ (၃၀) စုံ၊ စိင္ (၃၀) ဖႜဳိက္၊ ကေပါတ္ႀကိဘ` ျဒပ္ရပ္ထဝ္ၾသန္ ဂကူမန္ပ႙ုဂမၜဳိင္ ေကုာံ က်ာ္ထဝဲါဂမၜဳိင္ ဒးဒုင္ဖႜဳိက္ ပၱဳိန္ဏာ ဍဳင္ဗကာံေတံအုိတ္ေရာင္။ သၸအခိင္ဂွ္ဝြံတုဲ ဂကူမန္ပ႙ု ဒွ္အာ ဂၜဳဲ၊ ဒွ္အာဍိက္ဗဿာ ဒးေဗၱာန္ကုႝဗဿာတံ ကြတ္ပါန္နာနာ၊ လိက္ပတ္ ေကုာံ သာသနာအုိတ္ေရာင္။

ညးပၲဳိန္ထၞး - ေကာဗၜာဲ (KT) ေဒသပယ်ဳႝ

ဂ်ာေနဝ္ေခတ္ပ႙ု (ေလဿင္-၆၄)

December 2011