အေခါင္အရာေကာန္ဂကူ ေကာန္ဍဳင္အရင္ဂမၜိဳင္ ေကၜံကၜက္ဒဿံင္

ပႜဲ ဂၜးတိပ႙ုဏံ ဂကူေကာန္ ဍဳင္အရင္ ႏံြစုိပ္လဝ္ ပႜဲေဒသတံကၜာအိုတ္ဂွ္ လဿဳဟ္ဒး ဒုင္ဍႝဳဍိဳက္ကႝု ဂကူေဇှာ္ ဂကူေဖာအ္ ေျဗဝ္တံဂွ္ ႏြံ(၃၀၀) ျပေကာတိကုိဋ္ျပင္ေရာင္ ဂြံဆႝုေကတ္ပႜဲ လိက္စဿတ္သမၱီ ကုလသမဂၢမာန္ရ။ အပႜဲဂွ္ ႏူတုိက္အေမရိကသဿဝ္က်ာ ဂကူ ေရက္ေအန္ဒ႘ယာန္ကီု၊ ပႜဲတုိက္အေမရိက သၜဳင္က်ာ ဂကူ ယာနဝ္မာမ႘တံကီု၊ ပႜဲတုိက္ အဝ္သေၾတလ်ာဂွ္ ဂကူအဘႝုရိေဂ်န္ကီု၊ ႏူကႝုဍဳင္နယူျဇ႘လာန္ဂွ္ ဂကူမာအုိဝ္ရ႘ကီု၊ အပႜဲတုိက္အာယွေလဝ္ ေကာန္ဍဳင္အရင္တမ္ မူလတံဂမၜိဳင္ေလဝ္ ဒးဒုင္ဍႝဳဍိဳက္ ကုဂကူေဇှာ္၊ ဂကူေဖာအ္ေျဗဝ္တံ ႏြံကၜဳင္ရ။ ပႜဲဍဳင္အိႏၵိယဂွ္ ဂကူနာဂတံကီု၊ ႏူဍဳင္ဖိေလတ္ပုိင္ဂွ္ ဂကူေအတာ (Aeta) ကီု၊ ပႜဲကဿိန္ဍဳင္ ဗဿာဂွ္ ေကာန္ဂကူ မန္၊ ကေရင္၊ ေခ်င္၊ ကေခ်င္၊ ရေခင္ ေကုာံ လာဟူ မပၱံဂကူနာနာတံ မဒွ္ရ။

ပ႙ုေကာန္မႏုႆတံဂမၜိဳင္ ကေလင္လၛတ္ရံင္ဝင္ဂၜးကဝ္မၢး ႏူဗြဝ္ကၜံသှာံ(၁၄) စႝုကႝု သှာံဗြဝ္ကၜံ(၁၈)မၢး ဂကူေဇှာ္ ႏူတုိက္ဥေရာပတံ အာကၜဳင္ကူသာန္သြံရာန္၊ ဂၜာဲကၜဳင္တိဍာ္တဿိတဲု သၜဲပၱိတ္တိဍာ္ကဝ္လဝ္န႘တဿိ နကႝုနဲကဲနာနာ သာ္ဂွ္ ဂြံဆႝုေကတ္ပႜဲလိက္ ဝင္ဂၜးကဝ္ပထမ ေတံမာန္ရ။ ဟုိတ္ႏူျပံင္ဆဲုမံင္ဂွ္တဲု ဂကူေကာန္ ဍဳင္အရင္တမ္မူလတံဂွ္ ေယန္သှာင္ျပေဝဏ႘ အခုိက္ကှာတံ ဒးဒုင္အုပ္ဓလီုသဿးဟြံက သီုကႝု လုက္စုက္ကၜဳင္ ပေရင္တန္တဵဘဝ ဂြံဂီုကၜီဳ ၐုိဟ္လလံတဲု ဒးျပံင္ဆဲုတိတ္အာ လၸာ္ျဂိဳပ္ေဇှာ္၊ ဒးျပံင္ေထာံ ဗီုျပင္မံင္စံင္ စသုင္ေလဝ္ ႏြံကၜဳင္ ဂၜိဳင္ရ။ ဒှာဲလၛႝဳ၊ ဍဳင္လၛႝဳ၊ ေဒသလၛႝဳ မှိဟ္စုိပ္ကၜဳင္ တဿိတံ ဂစုိတ္ေထာံ ကႜိဳပ္ကႝုကႜိဳပ္၊ ဂစုိတ္ကမၜက္ထာံ ဂေကာံကုႝဂေကာံေလဝ္ ႏြံကၜဳင္ရ။ စႏူသှာံ(၁၈၀၀) စႝုကႝုစုိပ္(၁၉၄၀)ဂွ္ မှိဟ္ျပံင္ကၜဳင္ႏူ
ေဒသ တဿိတံ ႏြံ(၁၂၅)ျပေကာတိကုိဋ္ ေရာင္။

စပ္ကႝုဂကူ ေကာန္ဍဳင္အရင္တမ္မူ လတံ ဒးဒုင္မံင္သာ္ဏံဂွ္ အလုံဂၜးတိမြဲ ဟြံသၸဂ႐ု၊ ပေရင္သၸစဿတ္သမၱီ ဟဿဲကၜဳင္တဲု ညးစှးေကာန္ဍဳင္ အရင္တမ္မူလတံ ပၱိဳန္ထၞးလုပ္ကၜဳင္ေပÌဗတိုက္ ပႜဲေကာံဓ႐ီုဂၜးတိ အဆက္ ဆက္ရ။ ဟုိတ္ႏူညးတံ ဂစာန္ကၜဳင္ လုပ္ကၜဳင္ေပÌဗတိုက္ အဆက္ဆက္ဂွ္ရ ပႜဲသဿဝ္ကဝ္မေယွန္ (ေကာ္မ႐ွင္) အေခါင္ အရာမှိဟ္ကုလသမဂၢဂွ္ ဂေကာံကေမၜာန္စပ္ကႝု ေကာန္ဍဳင္အရင္တမ္မူလမြဲ ပႜဲသှာံ(၁၉၈၂)ဂွ္ ပံက္ကၜဳင္မာန္ရ။

ပႜဲတိဍာ္တုိက္အာယွေလဝ္ ဂကူကာန္ဍဳင္အရင္တမ္မူလတံဂမၜိဳင္ ခ်႘ဒရာင္ကၜဳင္၊ ပေကာံကၜဳင္ျဇ ဟတ္ ႏြံကၜဳင္တဲု ပႜဲသှာံ (၁၉၈၄)ဂွ္ ေကာံဓ႐ီုညးသၠအ္ ပႜဲဍဳင္ဖိေလတ္ ပုိင္(ဖာကူယဝ္) ညံင္ဂြံဒွ္ မြဲဂေကာံရ။ သှာံ (၁၉၈၈)ဂွ္ ေကာံညးသၠအ္ပႜဲဍဳင္ေသံ (ဇၽွာင္မာဲ) တဲု တုပ္စုိတ္ည႘သဿဟ္ ဒက္ကၜဳင္ဂေကာံ ''လိက္ကသုက္ ေကာန္ဍဳင္အရင္တမ္မူလ အာယွ''(Asian Indigenous People Pact - AIPP) မာန္ကၜဳင္ ရ။ လဿိဟ္မှိဟ္ ေကာန္ဍဳင္အရင္တမ္မူလ (၁၆)ဂကူတုိန္စုိပ္ရ။ သှာံ(၁၉၉၂)ဂွ္ သၻင္သ႘ကၜ႘လုပ္ေသှာဝ္ေပင္င္ အလန္ပထမဝြံ ေကၜာန္ကၜဳင္ပႜဲဍဳင္ေသံ လၱဴဍဳင္ၐင္ကံက္မာန္ရ။ ပႜဲကႝုဂေကာံလိက္က သုက္ ေကာန္ဍဳင္အရင္တမ္မူလအာယွ (AIPP) ဝြံ ေကာန္ဂေကာံေပင္ေပင္ ႏြံ(၁၈)တၜ၊ အရန္(၃) တၜတဲု အပံင္ဖအုိတ္(၂၁)တၜရ။ နကႝုဥကၠဌ႐ဲု စွ္ပၱိဳန္လဝ္ ေကာန္ဍဳင္အရင္တမ္မူလ (ဍဳင္ဖိေလတ္ပုိင္) နာဲမဗလဝ္သာန္တဝ္ (Pablo-Santo)၊ ညးအုပ္ကာနာနာဂွ္ ႏူဂေကာံနာဂ(ဍဳင္ဗဿာ) နာဲလုေနဲနဂံါလ်ဴဟူ (Lunigan Luithui)၊ ကမၼတ႘ေရင္တၜဳင္ေကင္ ကာမြဲတၜ ေကာန္ဂကူရေခင္ ဒံက္တာလွေဖတံ မဒွ္ေရာင္။

ပႜဲဂေကာံ (AIPP) ဝြံ ဂကူေကာန္ဍဳင္ အရင္တမ္မူလ အ႘ေဂါရတ္(Igorots)၊ လုမာတ္(Lumads)၊ မဝ္ရဝ္(Moras)၊ အ႘တာ(Aeta) ႏူဍဳင္ဖိေလတ္ပုိင္၊ နာဂ (Naga) ႏူဍဳင္ဂလာ၊ ဍဳင္ဗဿာ၊ ကေရင္၊ ကေခ်င္၊ ရေခင္၊ ကေရင္ႏူဍဳင္ေသံ၊ အ႘ဗာန္ (Iban) ဍဳင္မေလဝ္ယွာ၊ တဂူ(Tagu) ႏူဍဳင္န႘ပဝ္၊ တ႘မဝ္(Timores) ႏူဍဳင္ဗဿံက္ တ႘မဝ္၊ အဒ႘ပေသတ္(Adivasis)၊ အဝ္ေရင္ ေအႆလ (Orang Asli)၊ ကဒါျဇာန္(Kadazan)၊ လူဟူ၊ လ႘သူ၊ မန္ႏူဍဳင္ေသံ ေကုာံ ေကာန္ဒႝုဂမၜိဳင္ ႏူဍဳင္ထုိင္ဝါန္တံ ပါလုပ္ရ။ စပ္ကႝုေကာန္ဍဳင္အရင္တမ္မူလ ေကၜာန္ဗဒွ္ေကာံဓ႐ီုေဇှာ္ ပႜဲဍဳင္ဂ်႘န႘ဗာ သှာံ(၁၉၉၂)ဂွ္ ဂေကာံ (People plan for the 21 century, pp21)ဂွ္ ေဖ်ံဏာလဝ္သၢဳတ္သြာတ္ ထံက္ဏာဂလာန္ အေခါင္အရာ ကံကုသႝုဇကု ဇကုဖန္ဖက္ေကတ္ (Self determination)ရ။ ဗြဲၾတးဝြံ

(၁) အေခါင္ဂြံမံင္တန္တဵ ပႜဲတိဍာ္ဇကု၊ အေခါင္မဒွ္ေကာန္ဍဳင္ဇကုကီု၊ (၂) အေခါင္ဂြံစႝုဒှာဇကုဇကု၊ သြက္ဂြံမင္မြဲ အေခါင္မံင္စံင္ ဗြဲမၐုိဟ္လလံ အၾကာေကာန္ဂကူဇကုကႝု ဂကူတှဟ္ဟ္ကီု၊ (၃) အေခါင္ကႝု သၢဳတ္သြာတ္ လၱဴကံကုသႝု ေကုာံ အနာဂတ္ဂကူ စြံစုိတ္ နကႝုဂကူတှဟ္ျခာတံကီု၊ (၄) အေခါင္ထိင္ဒဝ္ မင္မြဲေယန္သှာင္ အခုိက္ကှာျပေဝဏ႘ဇကု၊ ပေရင္တုပ္သဿဟ္ အေခါင္ရပ္စပ္စကာ အေရဝ္ဘာသာဇကုကီု၊ (၅) ဗြဲမကိတ္ည႘ကႝုဝင္ေၾတံ ဘဝမံင္စံင္ကႝု အေခါင္ေဖာအ္ေျဗဝ္ပၱိဳန္ေယန္သှာင္ဇကု သြက္အနာဂတ္ကီု၊ (၆) အေခါင္ သြက္ဂြံဒစႝုဒစးကႝု ကုိန္အစ႘အဇန္ေဖာအ္ေျဗဝ္ (development projects) ဟြံေသင္ အေခါင္ပါလုပ္ ပႜဲဒှာဲခန္ကႝုသၢဳတ္သြာတ္ စပ္ကႝုပေရင္ေဖာအ္ေျဗဝ္ေဒသကီု၊ (၇) အေခါင္ညးျဗဵ ေကာန္ဍဳင္ အရင္တမ္မူလတံ သြက္ဂြံခ်႘ဒရာင္ပါလုပ္ ပႜဲပေရင္ဍဳင္ကြာန္၊ ပေရင္ပုိန္ျဒပ္ ေကုာံ ပေရင္မှိဟ္ကုေယန္ သှာင္ကီု၊ (၈) အေခါင္သဿတ္ေကာန္ဍဳင္အရင္တမ္မူလ သြက္ဂြံပၱိဳန္ထၞး ပ႐ူစှဗၞဴ ကုျပဒၵညာတှဟ္တှဟ္ ဂမၜိဳင္ကီု၊ (၉) အေခါင္ေဗၱာန္ပညာ၊ အေခါင္လေလာင္ၾတးပ႐ုိင္၊ အေခါင္ သုင္ေစာဲ ထိင္ဒဝ္သြာင္ပရုိင္၊ ၾတးဝါဒကီု၊ သၜဳင္ပၱိဳန္အခုိက္ကှာ ငၛဳဟ္မးဂကူဇကုကီု၊ (၁၀) အေခါင္စႝုဒှာ၊ မင္မြဲထိင္ဒဝ္၊ ေဖာအ္ေျဗဝ္ ကြတ္ဇုိင္ကြတ္တဲ ဂကူေကာန္ဍဳင္အရင္ တမ္မူလဇကုကီု ရဵသာ္ဝြံ အေခါင္အရာေကာန္ဍဳင္အရင္ တမ္မူလတံ အေခါင္ဂြံဒုင္စသုိင္ႏြံ (၁၀)တင္ေပင္ေပင္ေရာင္။

အေခါင္ဂၜးတိဗီုဏံ ၐုိန္ခ်႘ဒရာင္မံင္ ပေရင္အေခါင္အရာ ဂကူေကာန္ဍဳင္အရင္ တမ္မူလကီုေလဝ္ ပႜဲဍဳင္ပ႙ု အလႝုအသ႘ပှာန္အဆက္ဆက္ နဝတ (ဝါ) နအဖတံ သၸသမၱီခ်႘ဒရာင္ဟဿဲရ။ ပေရင္ေကာန္ဍဳင္အရင္ တမ္မူလဝြံ ဟြံေဆင္စပ္ကႝု ဂကူကေရင္၊ ေခ်င္၊ ရေခင္၊ ကေခ်င္၊ ေသံ၊ မန္ စတမ္ေကာန္ဂကူ ႏြံပႜဲဍဳင္ဗဿာတဲု သြက္ဒးဟီုတြံဟြံမြဲ သဂးလဝ္ရ။ ပႜဲကဿိန္ဍဳင္ဗဿာဝြံ ပြမပၚျခာဂကူဟဿဲ၊ ေကာန္ဍဳင္အရင္မြဲဂကူကုမြဲဂကူ ဆာန္ကဿိန္ဒဿံင္ညးသၠအ္တဲု ႏူကုလသမဂၢဟီု ဂကူေကာန္ဍဳင္ အရင္တမ္မူလဂွ္ ဟြံရန္တဿအ္လဝ္ သြက္ေကာန္ဍဳင္ဗဿာေရာင္ ရဵသာ္ဝြံ ပႜဲမုက္လိက္ပ႐ုိင္ အလႝုအသ႘ပှာန္ (လုပ္သားသတင္း)ဂွ္ ခ်ဴဓမံက္လဝ္ရ။ ထံက္ရံင္ကႝု ပုိဒ္လိက္လၱဴေတံတဲု လညာတ္ အလႝုအသ႘ပှာန္တံ မိက္ဂြံအုပ္ဓလီု နကႝုမဟာဂကူဗဿာေရာင္။ သြက္ဂြံကဿာတ္မတ္ကေတာဝ္ ဂကူေကာန္ဍဳင္အရင္တမ္မူလဂမၜိဳင္ မတန္တဵဒဿံင္ အပႜဲကဿိန္ဍဳင္မန္ဗဿာေရာင္။

စပ္ကႝုအေခါင္အရာ ေကာန္ဍဳင္အရင္တမ္မူလဂမၜိဳင္ ေသၢာံေဖာအ္ေျဗဝ္တဵတက္ တုိန္ကၜဳင္ဂးတဲု ပႜဲသှာံ (၁၉၉၃)ဂွ္ ကုလသမဂၢ သၸစဿတ္သမၱီ ပညပ္ပၱိဳန္ကႝု 'သှာံေကာန္ဍဳင္ အရင္တမ္မူလ' (Indigenous People’s Year)ရ။ ၐုိန္ရညးဂၜးတိတံ ခ်႘ဒရာင္ဒဿံင္ ပေရင္ အေခါင္အရာ ေကာန္ဍဳင္အရင္ တမ္မူလတံဂမၜိဳင္ ဂၜိဳင္ေဂၜင္ကႝုသှာံကီုေလဝ္ စႝုကႝုလဿဳဟ္ ဂကူေကာန္ဍဳင္အရင္တမ္မူလတံဂမၜိဳင္ ဒးဒုင္ဍႝဳဍိဳက္၊ ဒးဒုင္ဖံက္ပကဝ္ ဒဿံင္ အေခါင္အရာညးတံရ။ ၐုိတ္ပြိဳင္(၂၀)သှာံ အေခါင္အရာဂကူ ေကာန္ဍဳင္အရင္ တမ္မူလဂမၜိဳင္ ေကၜံ ကၜက္ကၜဳင္ အပႜဲလက္ထက္ အလႝုအသ႘ပှာန္ (နဝတ၊ နအဖ)တံတဲုရ။ ေကာန္ဍဳင္အရင္တမ္မူလတံဂမၜိဳင္ ဒးေဆာံေလင္ကၜဳင္ ပႜဲကုိန္အစ႘အဇန္ ကေမၜာန္ေဖာအ္ေျဗဝ္ (Development Project) ႏူအလႝုအသ႘ ေကုာံ ကုမၸဏ႘ မဆက္စပ္ဂမၜိဳင္ ႏြံကၜဳင္ရ။ ပ႙ုသၛ႘ဂၜိပ္မၢး----

(၁) ဥပမာဒက္ကဿိဳန္ဍာ္(ဆည္ေျမာင္း)

သြက္ေဖာအ္ေျဗဝ္ေဒသ စပ္ကႝုေကၜာန္ေၾသာံကညင္ဂးတဲု သီတိဗၛ၊ တိကၜအ္၊ စကာ႐ီုဗင္၊ ဗက္ကံက္ေကတ္ၾသန္၊ ျပံင္ဆဲုဒှာဲဝÌတဿိ၊ အခိင္ျဗဲဂူဥတုကသီု ကြာန္မႏြံသဿဝ္ကဿိဳန္ဍာ္(ဆည္ေရ)ဂမၜိဳင္ သၛိဗၜိဳက္၊ ဂူယာဝါဗၛဗၜိဳက္ဍာ္၊ ေၾသာံခ်ိဳတ္၊ ဒးမင္ကင္တၛဲ၊ ကင္ဗၱံ သြက္ကဿိဳန္ဍာ္(ဆည္ေျမာင္)ရ။

(၂) ဥပမာဒက္ပၱန္ဍဳင္တဿိ (ဍဳင္ေခါဇာ၊ ဍဳင္လဿိဳင္)

သြက္ေဖာအ္ေျဗဝ္ဍဳင္ပယ်ႝဳ ဍဳင္ေရဝ္ (ေရးႁမိ႔နယ္စပ္ေဒသဖြံ႔ျဖိဳးေရးစီမံကိန္း) ဂးတဲု စႏူသှာံ(၂၀၀၁)ဂွ္ အလႝုအသ႘ပှာန္တံ ေဖ်ံစြံကၜဳင္ဒပ္ပှာန္ ပႜဲတိဍာ္မန္ ေဒသမုဟ္ဍဳင္၊ ျဇပ္ဗု၊ ဍဳင္ေရဝ္ဗြဲမဂၜိဳင္ရ။ သြက္ဒပ္ပှာန္ဂွ္ သီေထာံကၜအ္သြဝ္၊ ဝါဗၛ၊ ဂူယာ ဂကူေကာန္ဍဳင္အရင္တမ္မူလ ဂကူမန္တံ ဧက(၂၀၀၀)ျပင္ေရာင္။ ဗြဲေတဿင္ ပႜဲေဒသေရဝ္သၜဳင္က်ာ ခှံဗဒွ္ ဍဳင္ေခါဇာတဿိ(ႁမိ႔သစ္)ဂွ္ ညးဍဳင္ကြာန္ဂကူမန္တံဂမၜိဳင္ ဒးဒုင္ပ်ဲပ်ာံၐုင္တက္၊ ဒးဒုင္ဂစုိတ္ေထာံ၊ ဒးဒုင္ကေမၜံေထာံ၊ ဒးဒုင္စုတ္ထံင္ ကုပှာန္နအဖတံဂွ္ ႐ုိဟ္လဿိဟ္ဟြံမာန္ရ။ ကြာန္လၛႝဳ ဒးဒုင္ျပံင္ဆဲုဒှာဲဝÌတဿိ၊ ညးျဗဵေကာန္ဍဳင္အရင္မူလတံ ဒးဒုင္ေထင္ေသာဲ၊ ဒးဒုင္သၸေကာန္ျဗဵ၊ ဒးဒုင္ေစွ္ဒှာဲဝဲါ ကုပှာန္၊ ဒးဒုင္ကဿာတ္လဒႝု အေခါင္အာကၜဳင္ ေကုာံ အေခါင္ဟီုဂးခ်ဴဆာဲရ။

(၃) ဥပမာဒက္ပၱန္ကဿိဳန္ဍာ္ေဇှာ္ (ေရအားလၽွပ္စစ္စီမံကိန္း)

ဟုိတ္ႏူဒက္ကဿိဳန္ဍာ္ သြက္ၐ႘သင္ေလာန္ (သံလြင္ေရကာတာ)တဲု ေကာန္ဍဳင္အရင္ တမ္မူလတံ ဂကူ ကေရင္၊ ကေရင္ဍာဲ၊ မန္ ေကုာံ ဂကူတှဟ္တှဟ္တံ သၸဗၵဒဿံင္လမ်ီဳကႝု ၐ႘သင္ေလာန္ဂွ္ တုိက္႐ုိက္ထိေခက္ အာမာန္ရ။ ေကာန္ဍဳင္အရင္တမ္မူလတံ ဒးျပံင္ဆဲုဒှာဲတဿိတဲု ဒးေထာံတိကၜအ္၊ ဝါဗၛဇကုတဲု ပေရင္ပုိန္ျဒပ္ေစွ္၊ ပေရင္မှိဟ္၊ ပေရင္ေယန္သှာင္ ဒးေဆာံေလင္ရ။ ဒးဒုင္အုပ္ဓုပ္ ေကာပ္ကာဲအာ သဿဝ္တဲပေရင္ဍဳင္ကြာန္၊ ဒးဒုင္ဍႝဳဍိဳက္ေထင္ေသာဲ၊ ဒးဒုင္ဖံက္ပကဝ္အေခါင္အရာ ဒှာဲပှာန္တံေဖ်ံလဝ္ ကုိန္အစ႘အဇန္(စီမံခ်က္) ဒှာဲဝÌတဿိဂွ္တဲု ပေရင္အာကၜဳင္ေလဝ္ ဒးဒုင္ကဿာတ္လဝ္ရ။ ဟုိတ္ႏူအစ႘အဇန္ေဖာအ္ေျဗဝ္ (သံလြင္ေရကာ တာ)တဲု သဘာဝလီုလာ္၊ ထိေခက္ကႝုပေရင္ ပုိန္ျဒပ္ဇကု၊ ငၛဳဟ္မးတိကၜအ္ဇကုဂွ္ ဟြံဂြံငၛဳဟ္ေလဵမြဲသာ္ တၜတမ္႐ုိဟ္တဿိတံ လုပ္စုိပ္ကၜဳင္၊ ပေရင္ အႏၱရာဲသဘာဝကဿိဳန္လာ္၊ ဍာ္ေဇှာ္၊ ကြာန္ဗၜိဳက္မှိဟ္ခ်ိဳတ္၊ ယဲအႏၱရာဲ စပ္ကႝုပေရင္ထတ္ယုက္ ထိေခက္ကၜဳင္မာန္ေရာင္။

(၄) ဥပမာဒက္ပၱန္ေသှဟ္ကၞင္ (ေရနက္ဆိပ္ကမ္း) ေဒသထဝဲါ

ဂကူေကာန္ဍဳင္အရင္တမ္မူလ မသၸတန္တဵဒဿံင္ ပႜဲေဒသထဝဲါ မန္၊ ကေရင္၊ ထဝဲါ ၐုိတ္ (၁၅)ကြာန္ ဒးဒုင္ျပံင္ဆဲုဒှာဲဝဲါတဿိ၊ ဒှာဲပှာန္တံေဖ်ံလဝ္ အစ႘အဇန္(စီမံခ်က္) သၛိဌာန္တဿိရ။ ငၛဳဟ္မးတိကၜအ္ ဟြံဂြံလဵ၊ ဂြံပၜန္ေလဝ္ ဂြံငၛဳဟ္မးေအာန္၊ ပေရင္ထိင္ဒဝ္မင္မြဲေကာန္ဂကူေအာန္၊ ေယန္သှာင္လီုကၜဳင္၊ ဟုိတ္ႏူ လုက္စုက္ ကုေယန္သှာင္တှဟ္ဟ္ တၜတမ္႐ုိဟ္တဿိလုပ္ကၜဳင္၊ အေခါင္ထိင္ဒဝ္မင္မြဲေဖာအ္ေျဗဝ္ ကြတ္တဲ ကြတ္ဇုိင္ ေကာန္ဍဳင္အရင္တမ္မူလတံ ေကၜံကၜက္ကၜဳင္ရ။

ဟုိတ္ဒွ္သာ္ဂွ္ရ ဂကူေကာန္ဍဳင္အရင္ တမ္မူလဂမၜိဳင္ မတန္တဵဒဿံင္ ပႜဲေဒသညးကုညးတံ အေခါင္သြက္ဂြံ ဒစႝုဒစး (ဝါ) ပါလုပ္ပႜဲအစ႘အဇန္ေဖာအ္ေျဗဝ္ ပႜဲဒှာဲခန္ကႝုသၢဳတ္သြာတ္ စပ္ကႝု ပေရင္ေဖာအ္ေျဗဝ္ေဒသ မာန္ေရာင္။ ကာလဂွ္မွ အေခါင္အရာကာန္ဍဳင္တမ္မူလတံ ဟြံေကၜံကၜက္တဲု ဂြံဒုင္စသုိင္ အေခါင္ အရာ ေကာန္ဍဳင္အရင္တမ္မူလမာန္ေရာင္။

ေကှဟ္ - ေကာဗၜာဲ KT (ေဒသပယ်ဳႝ)
လိက္နိႆဲ - (AIPP - 2003)