ေဍံဟြံမြဲကႝု ပေရင္ဒးဒုင္စသုိင္

အခိင္တၛဲဏအ္ ပႜဲကုႝဂကူမန္ပု႙တအ္ ပေရင္ဒးဒုင္စမံင္ ႏံြဒဿံင္သာ္လုႝ မှိဟ္အ႐ုီအဗင္ဟြံမြဲကုႝကႜဳိပ္သကုိပ္တအ္ဂွ္ "ရာမညေထက္လြ႘" သၛ႘ဂၜိပ္ပၚပဲါဏာေရာင္။ (ဂ်ေနဝ္ေခတ္ပ႙ု ေလဿင္ (၅၀)၊ ဂိတုေဂ်ာန္ ၂၀၀၈)


မၜာ္မတ္တဲု သၛ႘ရံင္အာ ပေရင္တၛဲဏံ ဒဒွ္ဍဳင္လုိက္ကႝု အခုိက္မှိဟ္ပ႙ုတအ္ မှိဟ္ဂြံစဖဲဂွ္ေတွ္ ျမဟ္အီ၊ မှိဟ္ဒးေအင္ေကၜာဝ္ဂွ္ေတွ္ ဒွ္လှီရ။ ဟုိတ္ဂွ္ရ ကေလင္လၛတ္ရံင္ အေခတ္ဏံဟီုဂွ္ မှိဟ္အီအီကႝု မှိဟ္ျဗိန္ျဗိန္ဂွ္ ေဍံဟြံတုပ္သဿဟ္ ညးသၠအ္တဲု ပႜဲဍဳင္လုိက္ဏံ မြဲဌာန္ကႝုမြဲဌာန္ ေဍံဟြံတုပ္ညး သၠအ္ကီုရ။ တၛဲဏံ ဒှာဲခ်႘ဓရုိက္ ကဠိဳက္ကဿဳႝဒဿံင္တအ္ဂွ္ သၸဟုိတ္ႏူကႝု ဂြံစသုင္ဟြံတုပ္၊ ဂြံဇူဒီုဟြံတုပ္၊ ဒးေကၜာန္ဟြံတုပ္ ညးသၠအ္တဲု ဒးဒွ္ရုသံင္၊ ဒးထဲုကၜံင္၊ ဒးႏွဵရဵလီၐန္ ညးသၠအ္အုိတ္ရ။
မုဟုိတ္ဂြံဒွ္သာ္ဏံေရာဟီုဂွ္ ရံင္အာရုပ္ရဵ ပၠဵသဵဗီုျပင္ဂွ္ မှိဟ္တုပ္ကႝု မှိဟ္ဂမၜဳိင္ဖုိဟ္ရ။ ဆဂး သၸဟုိတ္ႏူကႝု စုိတ္ဓာတ္ပႜဲေတံဂွ္ ဓရ္ေမတၱာလၱဴမှိဟ္ဟြံမြဲ၊ ဓရ္ကာရုဏာလၱဴမှိဟ္ဟြံမြဲ၊ အရင္စုိတ္ညးတှဟ္ ဟြံကူခ်ပ္လဝ ္မြဲသာ္တဲု ဗီုဇကုႏြံပဿိက္ဂွ္ ဇကုဖန္၊ ဗီုဇကုဒးစုိတ္ဂွ္ ဇကုေကၜာန္၊ ကေမၜာန္ဇကု ဇကုေကၜာန္၊ ပဿိက္ဇကုဖန္ဂွ္ ပၜန္ဂတးဒဿံင္ကႝု ညးတှဟ္ကီုဟာ၊ ေဗၜတ္ေဒၥင္ဒဿံင္ ႏူကႝုဝါဒညးတှဟ္ကီုဟာ၊ သၸဟုိတ္ႏူကႝု ဟြံစြံဓရ္ပၚပါဲတဲု ဟြံေသင္ကႝုဟုိတ္ဂွ္ ဒးဆႝုဟုိတ္၊ ဟြံေသင္ကႝု ဖႝုဂွ္ ဒးဆႝုဖႝုရ။

အၾကာဂွ္ မှိဟ္မဍိဳန္လ် ဘဝကဆံင္အလံင္ ဍိဳန္လ်တအ္ဂွ္ ဒးပၱိတ္ဍာ္ရမတ္ ဒးလရုိအ္ယာံ ဒးေလင္ေဇြာဝ္ ဒံဿင္အုိတ္ရ။ ဗီုေဍံဒွ္ကႝု ဗီုဒးဒုင္စသုိင္ဒံဿင္ တၛဲဏံဂွ္ ေဍံဟြံမြဲ ေသှာတ္ေသှာဝ္ဂွ္ဒးဒွ္ ေဍံဟြံမြဲကႝု ပေရင္ဒးဒုင္ စသုိင္ကီုေလဝ္ ဒးဒုင္စသိုင္ဒဿံင္အုိတ္ရ။ ဓရ္ဍာံညံင္ရဵ ဂြံမံက္ဂတဝ္မာန္ ၐုိန္ရရုန္ဂစာန္ဒံဿင္ အုိတ္ကီုေလဝ္ သၸဟုိတ္ႏူကႝု ပူဂႝုတၜအဝႝုတအ္ညးဂမၜိဳင္ ဟြံမြဲပဿိက္ကႝု ပေရင္ဓရ္ဍာံတဲု ဘဝညးသဿာလှီတအ္ ညးဂမၜိဳင္ ဂၜိဳင္ကႝုဒဒုိက္ ဂၜိဳင္ကႝုပဋိပကၡ ညးတၜအဝႝုတအ္ ပႜဳႝပႜိဳက္ ပ်ဲပ်ာံဒဿံင္အုိတ္ရ။ ၐုိန္ရဒွ္သာ္ဂွ္ကီုေလဝ္ ဂကူမန္ပ႙ု ဒးဒုင္ပ်ဲပ်ာံ ဒးဒုင္ပလီုဘဝကႝု တၜအဝႝုတအ္ဂွ္ အလုံဂကူမန္မြဲ ဂိည႘ဒဿံင္အုိတ္ကီုရဟာဂွ္ ၐုိန္ရမင္ပၚပါဲဒံဿင္ကီုေလဝ္ ဟြံကလိဂြံဓရ္ပၚပဲါ ခ်ိဳတ္ခ်ိဳတ္ပၜိဳတ္ပၜိဳတ္ဏီရ။ ေကာန္ဂကူမန္ ညးလၛႝဳလၛႝဳဂွ္ ဒးျဂိပ္ဒဵ ဒးေထာံသၛိ ေထာံပုိန္ ေထာံျဂပ္အုိတ္ ကသပ္ယွဳက္ေလာန္ ဒးေကာန္ဒးျဗဵ ညံင္ရဵတိရစၦာန္ သၸမာန္ပႜဳႝပႜဳိက္ ဂၜိဳင္ဒဒုိက္ဒုကၡ သၸကၜဳင္ညးသၠအ္ရ။ တၛဲဏံကေလင္ရံင္အုိတ္အုိတ္မၢး ဂကူမန္ပ႙ုႏြံဒဿံင္ ဆၐုိတ္မှိဟ္ဒုင္ ပႜဳႝပႜိဳက္ကႝု ဂကူညးတှဟ္တအ္ သဿးရဟာ။ မှိဟ္သြက္ဂြံဒုင္စႝုဒှာ လၱဴေကာန္ဂကူ၊ မှိဟ္သြက္ဂြံမင္မြဲ လၱဴေကာန္ဂကူဂွ္ ဟြံမြဲရဟာ။ မိက္ဂြံျဗဳေဝင္ ဂလာန္ဏံမြဲပါင္ေကြံရ။
ရံင္အာေကာန္ငၛာ္သဿတ္တအ္ အေခတ္ဏံဂွ္ သြက္ဂြံကတ္ေဗၱာန္လိက္မန္၊ သြက္ဂြံဗုိက္လၱက္ ကယ်ဳိင္ ကယ်ဝ္မန္တအ္ဂွ္ လၸဟီုဏီရ။ သြက္ဂြံဗေပင္ဗုင္ဂှဵ၊ ညံင္ရဵလမ်ီဳ ဂြံဂ်ဳိင္အာဂွ္ ဒွ္ဒဿံင္ဒဒုိက္ ေဇှာ္ကႝုျဇဟတ္ဂွ္ မှိဟ္ဗႝုသဿးရႏြံ။ မှိဟ္ဂြံထံက္ပင္၊ မှိဟ္ဂြံရီုဗင္ဂွ္ေလဝ္ ဟံြမြဲကီုတဲု ညာတ္ဒး ေကာန္ငၛာ္သဿတ္တအ္ဏံ ဗီုလႝုဂြံဗႝုမုက္ ေဍံတအ္ေရာဂွ္ ေထက္ကႝုဒးေအာန္စုိတ္ေကြံရ။ ေကာန္ငၛာ္သဿတ္မန္တအ္ အေခတ္ဏံဂွ္ တၛဲဏံေဍံတအ္ သဿာန္ကၜဳင္ ဂလာန္မၛႝဳမြဲ ဂြံမိင္ေကတ္ပႜဲကေတာဝ္ သာ္ဏံမြဲပါင္ဂွ္ ယြံမိမမန္တအ္ သြက္ပ႙ုေကာန္ငၛာ္သဿတ္တအ္ ဂြံကလိဂြံ လ်းညာဏ္အနာဂတ္ ဂတေတံဂွ္ သၜဲလေၐၚပ႙ုတအ္ ဟြံမြဲရဟာ။

ဂလာန္ေကာန္ငၛာ္သဿတ္တအ္ သဿာန္ကၜဳင္လဝ္ တၛဲဏံ ဂွ္ ပႜဲကေတာဝ္ေတံ ဂြံမိင္ကၜဳင္တုဲရ။ လၸာ္သဿန္ပါင္ သြက္ပ႙ု တအ္ ဂြံကႝုသြဟ္ကႝု ေကာန္ငၛာ္သဿတ္တအ္ဂွ္ မတ္ဂြံညာတ္ ေကတ္လဝ္ ဓာန္ဂတဟြံမြဲဏီတဲု သြက္ဂြံကေလင္ ေစှာန္ထၞး ကႝု ေကာန္ငၛာ္သဿတ္တအ္ မသြဟ္ဂွ္ ဟြံမြဲဏီတဲု သီုဂြ သီုဂိ ဂွ္ ညံင္ရဵကတႝုဒွ္မံင္ ပႜဲဂႏၶပ႙ုတအ္ယ်ယ်။ အေခတ္ဏံ အလုံ ဂၜးကဝ္မြဲဂွ္ လၸရံင္ဏီရ။ ပႜဲကႝုဂေကာံ ကဿိန္ဍဳင္ဗဿာတအ္ဂွ္ ဂကူ ဘာသာဂမၜိဳင္ ဗီုညးကႝုညး သြက္ဂကူဘာသာညးတအ္ ဂြံေဖာအ္ေျဗဝ္ဂွ္ ပေရင္စႝုဒှာညးတအ္ ခုိင္ကၜိဳက္မံင္ ဖအုိတ္ ရ။ ဂကူမန္ပ႙ုမြဲဓဝ္ ဍိဳန္လ်ဒဿံင္ ႏူဂကူညးတှဟ္ဂမၜိဳင္ရ။

ရံင္ကၜဳင္ကႝု ပေရင္တဲုတဲုကၜဳင္ေတံေလဝ္ ေထက္ကႝုဒးေအာန္စုိတ္ ႏြံကၜဳင္ဒဿံင္ ဂၜဳိင္ဂၜဳိင္ကႝုဒှာဲရ။ ကၜာေတံ ပႜဲသကၠ ရာဇ္ (၉၄၅၊ ၉၄၇၊ ၉၄၈၊ ၉၅၂) သှာံေတံဂွ္ ဒွ္လက္ထက္ သဿိင္နႏၵ မဒးဇက္ပှာန္ ဍဳင္ေသံတဲု ဗၲဳိက္္ဒဿံင္ ဗှတ္ပန္ဝါေပင္တဲု ပႜဲကာလဗၱဳိက္ကႝု ျဖနရာဇ္ဂွ္ ေကာန္ဗၜာဲသဿိင္(ဥပရာဇာ) ဗဿာတအ္ခ်ိဳတ္အာတဲု ဒှာဲဂွ္ တှဟ္နသၸစဿတ္သမၱီ ဌာန္ဇှးပှာန္ေသံတအ္ ဒက္လဝ္ေစတ႘ မြဲတှဳင္ရ။ ၾကဵႏူဂွ္ ဗဿာတအ္ဟြံဇက္အာ ဇေရင္ဍဳင္ေသံတအ္တဲု ေသံတအ္ ကေလင္ ဗၱိဳက္ဗဿာတအ္ရ။

သဿိင္နႏၵဂွ္ သၸဟုိတ္ႏူကႝု ေကာန္ေဇှာ္ဇကုဆာန္အုိတ္ ဂွ္ ခ်ဳိတ္အာတဲု ဗြဲၾကဵဏံ စုိတ္ၾကာန္တုိန္ရ။ ကာလဂွ္ ဂစုိတ္ ေကၜံကႜိဳပ္သၠဳိပ္ သှာဲဒဵဂမၜိဳင္ကႝု ခမ႘သင္တအ္ဂမၜဳိင္ရ။ သြက္ ဂြံကေလင္ဗတုိက္ေသံတအ္ဂွ္ ကႝုေကာန္ဂကူမန္ဂမၜိဳင္တအ္ လုပ္ပှာန္အုိတ္ရ။ ေကာန္ဂကူမန္ဂမၜိဳင္ ဟြံမိက္လုပ္ပှာန္တဲု အာသၸေကၜံ ခမ႘ပယ်င္အုိတ္ရ။ ခမ႘တအ္ဝြံ မိက္ဂြံပÌေကၜံ မုက္ပှာန္တဲု သၸပယ်င္အုိတ္ရ။ ဟြံေဒၢတ္ဝိနဲ ဗြဲမဒးရးပုဟ္ဂး တဲု ကႝုရာံတိတ္အုိတ္ရ။ ခမ႘လၛႝဳတအ္ဂွ္ သဿိင္ဗက္ဗၵဵဏာ လၸာ္ဍဳင္ညံင္ယ်ာန္၊ အင္ဝ၊ သဂုိင္ကႝု ေနဝ္ေသံရ။
အၾကာဂွ္ ပႜဲသကၠရာဇ္ဍဳင္ (၉၅၅)သှာံဂွ္ မန္ဍဳင္သဿဝ္ ၐ႘ေကာ္ (ေမွာ္ဘီ) တအ္ဂွ္ ကတႝုဗဒွ္တုိန္ သပုန္တဲု သဿိင္ ကႝုပႜဳႝပႜဳိက္ တက္ပလီုေကၜံတဲု ဇဿာပ္ေကာန္ဂကူမန္ ညးတအ္ မရပ္ဂြံလဝ္တအ္ဂွ္ စကာကႝုဂစုိတ္ေထာံ သီုဖအုိတ္ရ။ ဟုိတ္ ဂွ္ရ မန္ဗြဲမဂၜိဳင္ ဒးျဂိပ္ဒဵအာဍဳင္ရေခင္(ရခုိင္)၊ ဍဳင္ဇံင္မာဲ၊ ဍဳင္ေသံတအ္အုိတ္ရ။ ပႜဲကာလ နေရသူေအင္ ကၜဳင္ဗတုိက္ ဗေဂါ ကၜာဟြံစုိပ္ဗေဂါဏီဂွ္ သဿိင္ရေခင္ကႝု သဿိင္တံင္ဥဴ ညး ၐါဗတုိက္ဗေဂါတဲု စံင္ေထာံဍဳင္နန္၊ ေကာ္ဏာသဿိင္နႏၵ ဇေရင္ ဍဳင္တံင္ဥဴတဲု ဗြဲၾကဵဏံ ဂစုိတ္ေထာံေကၜံရ။ လက္ထက္ သဿိင္နႏၵဂွ္ ခမ႘သင္မန္ဂမၜဳိင္တအ္ ဒးဘဲေဇှာ္ကႝုျဇဟတ္ မဒွ္ရ။ ဟုိတ္ဂွ္ရ ကၜာေတံဟီုဂွ္ ဟြံဆႝုေကတ္ နမတ္ဂွ္ စြံလဝ္ ကၜာရ။

ဒဒုိက္ခမ႘သင္မန္ ဒဒွ္ရ ဝိပက္ဂၜိင္ေသၛာဲဟီုဂွ္ ပႜဲသကၠ ရာဇ္သာသနာ (၂၅၄၆) သှာံ သကၠရာဇ္ဍဳင္ (၁၃၆၅)သှာံ ေတံဂွ္ သၸဒတဵ ပႜဲဌာန္ရးတိ ကဿိန္ဍဳင္ေသံ ခမ႘သင္လၛဳႝဂွ္ မိက္ဂြံကတ္ေဗၱာန္ ဘာသာေသံတအ္တဲု သၸဒတဵဒဿံင္ ပႜဲ ဌာန္ရးတိေသံတအ္ဂွ္ သီုကႝုဒုဟ္ဒန္ ဟြံျပာကတ္မြဲသာ္ဂွ္ နာယကဍဳင္ သၠဳိပ္သၠတာလ်ဳိင္ေဇှာ္ နာဲထက္ေျဇန္ဂွ္ ေဖ်ံ အသမ္ကႝု ရပ္လွာဲေကၜံ ကယ်ိဳင္ခမ႘တဲု စုတ္ေထာံစာတ္ ပလံင္ဖ်ဵပယ်ဳႝ ကႝုမံင္ဒဒုိက္နာနာဂွ္ ဂြံဆႝုေကတ္တဲုရ။ ၐုိန္ရ ဒွ္သာ္ဂွ္ကီုေလဝ္ သၸဟုိတ္ႏူကႝု မှိဟ္တၜတာလ်ိဳင္ မင္မြဲဇကု ဂကူမန္တအ္ ဟြံမြဲတဲု ဒးဒုင္ပႜဳႝပႜိဳက္အာဗြဲ အဓမၼရ။

တၛဲဏံ ပ႙ုတအ္ကေလင္ဂၜာဲ သၛ႘မၜာ္ပႜဲကႝု ဂကူဘာသာ ဂမၜိဳင္တအ္ဂွ္ သကုိပ္သက ညးတာလ်ိဳင္ ဂေကာံမင္မြဲဂကူ ဂေကာံစႝုဒှာအႏၱရာဲ ဂကူဘာသာညးတအ္ ႏြံဒံဿင္ဇဿာပ္ဂကူ ရ။ ဂကူေဍာတ္ ဗီုဂကူေဍာတ္၊ ဂကူေဇှာ္ ဗီုဂကူေဇှာ္ သှိင္ ညးကႝုညး သၜဲညးကႝုညး ည႘သဿဟ္မံင္ သီုဖအုိတ္ရ။ တၛဲဏံ ေကာန္ုငၛာ္သဿတ္တအ္ကီု သင္သဿတ္တအ္ကီု ဂၜိဳက္ဂၜာဲသၛ႘မၜာ္တဲု သဿာန္တုိန္ဂလာန္ သကုိပ္သက ညးတၜတာလ်ိဳင္ဂကူ သကုိပ္သက ညးမင္မြဲ သြက္စႝုဒှာဂကူ ေတှာဝ္ဒေတာဝ္ မဇမန္ပ႙ုတအ္ ေကၜံကၜက္အာ အုိတ္ဣယ်ဟာ။ ဟြံေသင္ တွ္ ဟြံဂြိဳအ္ဒက္ပၱိဳန္ ဂေကာံဏီတဲု ကႜိဳပ္သကုိပ္ သၠိဳပ္သၠညးတာလ်ိဳင္မင္မြဲ သြက္စႝုဒှာ ဂကူဘာသာမန္တအ္ဂွ္ ဟြံဂြိဳအ္ဒွ္ဏီဟာ။ ယဝ္ခါရ ဂြံမိင္ဂလာန္သာ္ဏံတဲုမၢးေတွ္ တၛဲဏံသြက္ဂြံ ကေလင္ကႝု မသြဟ္ေဍံဂွ္ ဗီုလႝုဂြံခ်ပ္ ပၚပဲါေရာဂွ္ ဒးေဖ်ံဒံဿင္ သၢဳတ္သြာတ္ တဿာလအ္ဏီဟာ ဗၥာရံင္ညိ။

ရာမညေထက္လြ႘